Fondacioni Kombëtar i Shkencës i Shteteve të Bashkuara të Amerikës (NSF) ka publikuar imazhin e parë të Diellit të marrë duke përdorur një instrument të ri, Visible Tunable Filter (VTF), i cili ndodhet në teleskopin diellor më të madh në botë, Daniel K. Inouye Solar në Havai.
Ky është imazhi më i detajuar i sipërfaqes së yllit tonë deri më sot, duke u lejuar shkencëtarëve një pasqyrë tredimensionale në proceset komplekse në Diell, shkruan CNN.
Imazhi, i marrë në dhjetor 2023, tregon një grup njollash të errëta diellore në madhësinë e kontinenteve të Tokës në qendër të atmosferës së brendshme të Diellit, me një rezolucion prej 10 kilometrash për piksel.
Këto pika shënojnë zonat e aktivitetit magnetik intensiv ku ndodhin ndezjet diellore dhe nxjerrjet e masës koronale (CME).
Shpërthimet e masës koronale janë re të mëdha gazi jonizues, të njohura si plazma dhe fusha magnetike që shpërthejnë nga atmosfera e jashtme e Diellit.
Këto dukuri mund të kenë një ndikim të rëndësishëm në Tokë, duke ndërprerë fushën elektromagnetike të planetit dhe duke shkaktuar ndërprerje në funksionimin e rrjeteve të energjisë, satelitëve dhe sistemeve GPS. Shkencëtarët kanë monitoruar ciklin 11-vjeçar të aktivitetit magnetik të Diellit për dekada.
Në tetor 2023, agjencitë amerikane dhe ndërkombëtare, përfshirë NASA dhe NOAA, konfirmuan se Dielli kishte hyrë në një fazë maksimale diellore, një periudhë në të cilën polet magnetike të Diellit rrotullohen dhe numri i njollave diellore arrin kulmin. Kjo fazë do të zgjasë disa muaj dhe përkon në mënyrë të përkryer me intensifikimin e testimit të teknologjisë së re si VTF.
VTF lejon që shtresat e atmosferës diellore të regjistrohen në gjatësi vale të ndryshme të dritës, të ngjashme me mënyrën se si një marrës radio “kap” një frekuencë specifike.
Në vend të një kamere të rregullt që regjistron dritën e të gjitha gjatësive valore menjëherë, VTF, i cili është një spektropolarimetër, kalon një gjatësi vale në të njëjtën kohë, duke lejuar matje jashtëzakonisht të sakta.
Instrumenti përdor një filtër etalon, i përbërë nga dy pllaka qelqi të ndara nga vetëm disa mikronë. Këto pllaka lejojnë filtrimin selektiv të valëve të dritës përmes ndërhyrjeve – një parim i ngjashëm me kufjet që anulojnë zhurmën. Në vetëm pak sekonda, VTF kap qindra imazhe që kombinohen në një pamje tredimensionale të sipërfaqes së Diellit.
Më pas shkencëtarët analizojnë të dhënat e marra për të studiuar temperaturën, presionin, shpejtësinë e lëvizjes dhe strukturën e fushës magnetike në shtresa të ndryshme të atmosferës së Diellit.
Ky spektropolarimetër përfaqëson kulmin e më shumë se dhjetë viteve të zhvillimit. Instrumenti u zhvillua në Gjermani në Institutin për Fizikën Diellore dhe më pas pjesët e tij u dërguan nëpër Oqeanin Atlantik dhe Paqësor dhe u montuan me kujdes në majën e malit vullkanik Haleakalā në Havai, në një lartësi prej 3000 metrash.
Ky teleskop është pjesë e një përpjekjeje globale për të kuptuar më mirë Diellin dhe për të parashikuar motin në hapësirë. Përveç tij, misione të tjera si Parker Solar Probe (NASA) dhe Solar Orbiter (ESA dhe NASA) janë në orbitë, duke ofruar të dhëna plotësuese drejtpërdrejt nga atmosfera afër Diellit.
Ndërsa aktiviteti diellor rritet, instrumente si ky mund të luajnë një rol vendimtar në mbrojtjen e infrastrukturës dhe teknologjisë së Tokës.
