Paleontologët kanë identifikuar një gjini dhe specie të re të iktiozaurit, Gadusaurus aqualigneus , bazuar në një kafkë të fosilizuar të gjetur në Formacionin Água de Madeiros në Portugali. Ky zbulim, i detajuar në një studim të kohëve të fundit të botuar në Acta Palaeontologica Polonica, ofron një pasqyrë të re të rëndësishme mbi zvarranikët detarë të hershëm Jurasik, veçanërisht në Gadishullin Iberik ku fosilet e iktiozaurëve janë të rralla. Ekzemplari, që daton afërsisht 193 milionë vjet më parë, është ndër mbetjet më të plota të iktiozaurëve të zbuluara në këtë rajon deri më sot. Ky zbulim rrit kuptimin paleontologjik të ekosistemeve detare gjatë periudhës së hershme Jurasike në Evropën Jugore.
Gadusaurus aqualigneus ishte një iktiozaur relativisht i vogël, me një gjatësi të vlerësuar prej rreth 2 metrash (6.6 këmbë). Fosili përbëhet kryesisht nga një kafkë pothuajse e plotë me përmasa afërsisht 35.2 cm (13.9 inç), e cila u zbulua në vitin 2021 përgjatë rërës së plazhit Água de Madeiros. Ky plazh shtrihet në kufirin midis komunave Marinha Grande dhe Alcobaça në Portugalinë kontinentale. “Ekzemplari i studiuar u mblodh në Portugalinë kontinentale, në zonën São Pedro de Moel”, thanë paleontologët. Zbulimi është veçanërisht i rëndësishëm pasi vjen nga Pellgu Lusitanian, një formacion gjeologjik i njohur për të dhënat e tij të shkëlqyera fosile detare të Jurasikut të Poshtëm. Fosilet e këtij pellgu ndihmojnë në mbushjen e një boshllëku të konsiderueshëm në të dhënat fosile të iktiozaurëve në Evropën Jugore, ku mbetjet janë historikisht të pakta dhe shpesh fragmentare.
“Iktiozaurët ishin një grup zvarranikësh mezozoikë të njohur më së miri për ripërshtatjen e tyre në një mjedis detar”, tha Dr. João Pratas E Sousa nga Universidade Nova de Lisboa dhe kolegët e tij. Këta zvarranikë ekzistuan që nga periudha e Triasikut të Hershëm deri në Kretakun e Vonë, me faunën e iktiozaurëve të Jurasikut të Hershëm që është më e ruajtura në të dhënat fosile evropiane. Ndërsa fosilet e iktiozaurëve janë relativisht të zakonshme në depozitat detare të Evropës Veriore, “të dhënat e tyre janë shumë të pakta dhe fragmentare në zonat jugore si Gadishulli Iberik (Portugali dhe Spanjë)”. Zbulimi i Gadusaurus aqualigneus, pra, ofron informacion të rëndësishëm mbi diversitetin dhe shpërndarjen e iktiozaurëve gjatë kësaj periudhe të rëndësishme në historinë e Tokës.
Pellgu Lusitanian, ku u gjet ky fosil, është një pellg sedimentar i zgjatur veri-jug i vendosur në kufirin pasiv iberik perëndimor të Oqeanit Atlantik. “Ky lokalitet ndodhet brenda kufijve të Pellgut Lusitanian,” shpjeguan studiuesit, “i cili ofron një të dhënë të shkëlqyer detare të Jurasikut të Poshtëm.” Pellgu kufizohet nga Masivi Iberik në lindje dhe Variskani Berlenga Horst në perëndim. Zhvillimi i tij është i lidhur ngushtë me hapjen e Oqeanit Atlantik dhe ka kaluar nëpër disa faza çarjesh dhe sedimentare, me depozita që shtrihen nga Triasiku i Sipërm deri në Kretak të Sipërm. Këto procese gjeologjike kanë krijuar kushte ideale për ruajtjen e fosileve detare, duke e bërë Pellgun Lusitanian një vend kyç për të kuptuar ekosistemet detare të Jurasikut të Hershëm./bw
