Interneti lidh mbi gjashtëdhjetepesë për qind të popullsisë globale, duke shërbyer si një qendër për informacion, argëtim dhe komunikim. Por sa lirisht mund t’i qasen njerëzit?
Në vitin 2016, Kombet e Bashkuara njohën qasjen në internet si një të drejtë themelore të njeriut. Por, me vetëm dy të tretat e popullsisë globale në internet, qasja mbetet e pabarabartë.
Duke censuruar opinionet kundërshtuese dhe duke shtypur informacionin që sfidon narrativin shtetëror, interneti shpesh bëhet një armë dhe jo një portë drejt lirisë.
Gjatë protestave ose trazirave civile, ndërprerja e qasjes në internet është bërë një strategji për të shtypur disidencën. Pa qasje në mediat sociale dhe platformat e komunikimit, aftësia për të organizuar, dokumentuar dhe përforcuar lëvizjet revolucionare mund të shuhet shpejt, njësoj si një zjarr i uritur për oksigjen.
Kur zërat në internet heshtin, janë liritë e përditshme ato që marrin goditjen më të rëndë; opinionet sociale dhe politike, së bashku me të dhënat personale, shpesh hiqen nga kontrolli individual.
DNS është një metodë e rëndësishme e censurës së internetit, ku përdoruesit e internetit pengohen të hyjnë në faqe të tëra në internet. Duke hequr disa emra domenesh nga lista e qasshme e një vendi, autoritetet mund të bllokojnë përdoruesit, duke kontrolluar rrjedhën e informacionit në internet.
Bllokimi i IP-së është një teknikë tjetër. Në vend që të bllokojë faqet e internetit të tëra për të gjithë përdoruesit, bllokimi i IP kufizon qasjen në përmbajtje specifike duke synuar pajisjet individuale të përdoruesve ose adresat IP.
Filtrimi i fjalëve kyçe është një metodë censurimi ku termat specifikë bllokohen nga motorët e kërkimit, duke parandaluar në mënyrë efektive përdoruesit të ken qasje në çdo përmbajtje. Kjo teknikë, për shembull, i lejon qeveritë të shtypin diskutimet ose informacionin e lidhur me tema të ndjeshme ose të ndaluara.
Liria digjitale në SHBA
Mbikëqyrja e qeverisë, monitorimi i gazetarëve, politikanëve dhe aktivistëve, dhe përhapja e informacionit të rremë – veçanërisht gjatë tranzicionit të pushtetit – janë faktorë kyç që kanë ngritur shqetësime në vlerësimet e lirisë digjitale të saj.
Kufizimet digjitale të Vietnamit
Qeveria një partiake e Vietnamit, e udhëhequr nga Partia Komuniste, është e njohur për kontrollin e saj të rreptë mbi të drejtat politike dhe liritë civile. Një mjet kyç për të ruajtur këtë kontroll është kufizimi i rëndë i lirisë digjitale, i zbatuar si përmes rregulloreve formale ashtu edhe përmes praktikave joformale.
Megjithëse nuk ekzistojnë ndalime zyrtare në platformat e mediave sociale, censura dhe ndërprerjet e shërbimeve, veçanërisht gjatë zgjedhjeve, përdoren shpesh. Llogaritë me shtrirje të gjerë ose postime që konsiderohen si kërcënim për agjendën politike ose sociale të qeverisë janë shpesh në shënjestër.
Vetëm në vitin 2020, rreth 3,400 faqe interneti të huaja u bllokuan për gjoja përhapjen e “informacioneve toksike dhe të dëmshme”. Ndërkohë, gazetarët, aktivistët dhe blogerët burgosen për shkelje të ligjeve të rrepta të të folurit.
Liria e Kubës në internet
Qasja në internet në Kubë është sa e shtrenjtë dhe ekskluzive, duke rezultuar në normat më të ulëta të penetrimit në Amerikën Latine. Me një pagë minimale mujore prej 84 dollarësh amerikanë, shumica e banorëve nuk mund të përballojnë shërbimet 3G ose 4G, madje edhe aty ku qasja është e disponueshme, censura e rëndë e kthen internetin në një mjet për propagandën e regjimit, raporton KosovaPress.
Legjislacioni i lejon qeverisë të bllokojë faqet e internetit, përfshirë mediat sociale, që bien ndesh me interesat shtetërore.
Errësira digjitale e Mianmarit
Që nga grushti ushtarak i Mianmarit në shkurt 2021, liria digjitale është zhdukur plotësisht. Mbrojtja kushtetuese për lirinë e fjalës u shpërbë dhe qytetarët përballen me përgjim dhe burgim të vazhdueshëm për shprehjen e mendimeve të kundërta – një kujtesë e fortë e kontrollit të regjimit në hapësirat fizike dhe digjitale.
Pas pushtimit ushtarak të Mianmarit, junta në pushtet i është drejtuar ndërprerjeve të internetit mbarëkombëtare për të forcuar kontrollin e saj. Platformat e mediave sociale si Facebook, Twitter dhe WhatsApp, së bashku me mediat, mjetet financiare, shërbimet e lojërave, janë bllokuar sistematikisht.
Ndarja digjitale e Iranit
Megjithëse shpejtësia e internetit, gjerësia e brezit dhe normat e qasjes po përmirësohen në Iran, përmbajtja mbetet shumë e censuruar dhe e formësuar nga agjendat politike. Gjatë protestave antiqeveritare, mbylljet e lokalizuara të internetit përdoren shpesh për të mbytur përhapjen dhe vrullin e mospajtimit.
Në vitin 2020, një gazetar dhe themelues i një kanali antiqeveritar Telegram u përball me ekzekutimin duke u varur pasi u dënua për “korrupsion në tokë”. Ky rast tragjik nxjerr në pah rreziqet e rënda me të cilat përballen gazetarët dhe aktivistët online, duke përfshirë burgosjen apo edhe vdekjen.
“Firewall-i i madh” i Kinës
Për të shtatën vit radhazi, Kina mban titullin e kombit më shtypës digjital në botë. Partia Komuniste në pushtet i jep përparësi censurës mbi qasjen, duke e përdorur atë si një mjet kyç për të ruajtur totalitarizmin e saj.
Kina përdor fuqinë për të ndërprerë qasjen në internet jo vetëm për individët, por për provinca të tëra kur dyshohet se mospajtimi. Si censura e imponuar nga qeveria, ashtu edhe vetë-censuruar janë të ngulitura thellë në peizazhin e saj digjital.
Trajtimi i komunikimit me COVID-19 nga Kina u karakterizua nga kufizime të rrepta. Në fillimin e pandemisë, mbi 2 mijë fjalë kyçe në lidhje me virusin u censuruan, duke heshtur miliona postime dhe duke kontrolluar shumë rrjedhën e informacionit brenda dhe jashtë vendit.
Brazil: Platformat e mediave sociale nën zjarr
Brazili vendosi një ndalim të përkohshëm në platformën e mediave sociale X në vitin 2024 për shkak të mospërputhjes me ligjet. Qeveria po intensifikon përpjekjet për t’i mbajtur platformat përgjegjëse për moderimin e dezinformatave, veçanërisht në lidhje me zgjedhjet dhe shëndetin publik.
Ndalimi i përkohshëm i Brazilit për X është vetëm një shembull i përpjekjeve të qeverisë së tij për të rregulluar mediat sociale dhe për të trajtuar dezinformimin. Kompanitë që dështojnë t’u përmbahen këtyre rregulloreve rrezikojnë kufizime shtesë, gjoba të rënda, apo edhe procedura ligjore ndërsa qeveria intensifikon shtytjen e saj për llogaridhënie.
Koreja e Veriut: Kontroll i rreptë mbi qasjen në internet
Koreja e Veriut zbaton kontroll të rreptë mbi qasjen në internet, me vetëm disa të privilegjuar që kanë qasje në rrjetin shumë të rregulluar. Platformat e mediave sociale janë plotësisht të ndaluara dhe qeveria ruan një kontroll të ngushtë mbi të gjitha informacionet me ndëshkime të rënda që presin këdo që kapet duke u përfshirë në përdorim të paautorizuar të mediave sociale.
Intraneti i Koresë së Veriut, Kwangmyong, ofron një përzgjedhje të kontrolluar dhe shumë të kufizuar të përmbajtjes, të disponueshme vetëm për ata brenda vendit. Ky rrjet i mbyllur monitorohet duke siguruar që informacioni të përputhet me narrativin e regjimit dhe parandalon qasjen në internetin global.
Arabia Saudite: Mediat sociale nën vëzhgim
Arabia Saudite ruan mbikëqyrje të rreptë të mediave sociale, duke arrestuar shpesh individë për kritika ndaj familjes mbretërore, politikave të qeverisë ose ndarjes së përmbajtjes që konsiderohet kontradiktore me vlerat islame. Ndërsa platformat si X dhe Instagram janë të qasshme, qeveria monitoron dhe kontrollon shumë aktivitetin në internet për të mbajtur kontrollin mbi narrativin.
Turqia: Interneti në rrethim
Vitet e fundit, Turqia ka intensifikuar censurën e saj mediatike, duke bllokuar ose ngadalësuar shpesh qasjen në portalet ndërkombëtare dhe platformat e mediave sociale si X, Facebook dhe YouTube, veçanërisht gjatë kohërave të trazirave politike. Një ligj tani mandaton kompanitë e mediave sociale të emërojnë përfaqësues lokalë dhe të ruajnë të dhënat e përdoruesve brenda vendit.
Rusia: Interneti nën kontrollin e shtetit
Rusia zbaton rregulla të rrepta në platformat e mediave sociale, duke përfshirë mandatet për të ruajtur të dhënat e përdoruesve brenda vendit dhe në përputhje me direktivat e qeverisë për të hequr përmbajtjen e konsideruar të paligjshme, siç janë thirrjet për protesta. Këto ligje i mundësojnë shtetit të mbajë kontroll të ngushtë mbi aktivitetin dhe mospajtimin online.
Ligji i rreptë i Rusisë “Interneti sovran” i jep qeverisë kontroll të gjerë mbi trafikun e internetit, duke i mundësuar asaj shkëputjen nga rrjetet globale nëse perceptohet një kërcënim për sigurinë kombëtare. Ky legjislacion centralizon autoritetin mbi internetin, duke kufizuar hapjen e peizazhit digjital të Rusisë.
Egjipt: Monitorimi i mediave sociale
Në përgjigje të trazirave politike, Egjipti ka intensifikuar kontrollin e tij mbi mediat sociale, duke zbatuar ligje që fuqizojnë qeverinë të monitorojë dhe bllokojë përmbajtjen në internet. Individët rrezikojnë arrestimin për vepra të tilla si përhapja e “lajmeve të rreme”, nxitja e protestave ose fyerja e presidentit – duke theksuar gjendjen e pasigurt të shprehjes së lirë.
Erozioni global i të drejtave digjitale
Është vërtet alarmante të shohësh se si liria digjitale përballet me sfida në rritje në botë. Ndërsa vende si Kina, Koreja e Veriut dhe Rusia janë lidhur prej kohësh me kontroll të rreptë të medias, futja e sistemeve të verifikimit të moshës në vende relativisht “të lira”, si Australia, Franca, Britania e Madhe, SHBA dhe Gjermania, shënon një prirje shqetësuese.
