Në vitin 2025, Shqipëria gjendet në një moment kyç të përballjes midis institucioneve të drejtësisë dhe klasës politike.
Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) ka intensifikuar përpjekjet për të luftuar korrupsionin në nivelet më të larta të qeverisjes, duke vënë në shënjestër figura të rëndësishme politike dhe duke sfiduar status quo-në e pandëshkueshmërisë që ka karakterizuar vendin për dekada.
SPAK: Një institucion në rritje të besueshmërisë
Sipas një sondazhi të fundit të Institutit Ndërkombëtar Republikan (IRI), SPAK është institucioni më i besueshëm në Shqipëri, me 76% të qytetarëve që shprehin besim në punën e tij. Kjo mbështetje publike reflekton një dëshirë të thellë për drejtësi dhe transparencë në qeverisje. Megjithatë, kjo rritje e besueshmërisë ka sjellë edhe një përplasje të hapur me klasën politike, e cila ndjen presionin e shtuar nga hetimet dhe ndjekjet penale.
Hetimet ndaj figurave të larta politike
SPAK ka ndërmarrë hetime ndaj disa figurave të rëndësishme politike, duke përfshirë ish-kryeministrin Sali Berisha dhe dhëndrin e tij, të akuzuar për korrupsion dhe pastrim parash.
Në vitin 2024, SPAK sekuestroi pasuri me vlerë 43 milionë dollarë dhe vazhdoi arrestimet dhe sekuestrimet e aseteve të ish-zyrtarëve të nivelit të lartë. Këto veprime kanë çuar në një përplasje të drejtpërdrejtë me partitë politike, të cilat kanë reaguar me kritika dhe sulme ndaj institucionit.
Në muajin shkurt 2025, SPAK arrestoi kryetarin e Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, nën akuzat për korrupsion dhe pastrim parash. Sipas hetimeve, Veliaj dyshohet se ka drejtuar një skemë të ndërlikuar që përfshinte ryshfete dhe pastrim parash përmes një rrjeti OJF-sh dhe kompanish të kontrolluara nga bashkëshortja dhe vëllai i tij. Ky arrestim u përshëndet nga Koalicioni i Fitores të Partisë Demokratike në SHBA, i cili bëri thirrje për hetimin e mëtejshëm të zinxhirit të korrupsionit brenda qeverisë.
Në mars 2025, SPAK bastisi zyrat e dy prokurorëve dhe dy gjyqtarëve në Tiranë, duke hetuar për korrupsion dhe manipulim të provave. Në të paktën tre raste të dokumentuara, është provuar shpërdorimi i detyrës dhe ushtrimi i ndikimit të paligjshëm nga personat nën hetim. Dosjet e sekuestruara dhe telefonat e të dyshuarve janë dërguar në Byronë Kombëtare të Hetimit për analizë të mëtejshme.
Në shkurt 2025, SPAK sekuestroi pasuri në Baldushk të një operatori ekonomik të dyshuar për pastrim parash dhe krim të organizuar. Gjatë kontrollit të ushtruar ndaj shtetasit P.L., u sekuestruan shuma monetare, orë luksoze dhe dokumente të rëndësishme të lidhura me aktivitetin e kompanisë “S. FARM”. Ky veprim është pjesë e një hetimi më të gjerë që ka përfshirë sekuestrimin e disa pasurive të dyshuara si produkte të veprimtarisë kriminale. aktualitet.al
SPAK ka nisur hetimet për 26 krime zgjedhore të dyshuara që lidhen me zgjedhjet e 11 majit 2025. Në Prokurorinë e Posaçme janë depozituar mbi 70 kallëzime penale për krime të dyshuara zgjedhore, ndërkohë që SPAK ka regjistruar prej tyre 26 procedime penale. Në 7 raste, hetimet janë nisur me iniciativën e vetë SPAK. Hetimet kanë zbuluar përfshirjen e zyrtarëve të lartë në korrupsion dhe krime të tjera zgjedhore.
Dërgime për gjykim të zyrtarëve të akuzuar për korrupsion
Në prill 2025, SPAK dërgoi për gjykim tre zyrtarë të akuzuar për korrupsion zgjedhor në vitin 2019. Të pandehurit, Dritan Stoka, Agim Osma dhe Alqi Hajdini, akuzohen për veprat penale “Korrupsioni pasiv dhe aktiv i personave që ushtrojnë funksione publike” dhe “Ushtrimi i ndikimit të paligjshëm ndaj personave që ushtrojnë funksione publike”. Hetimet kanë zbuluar se ata kanë kërkuar përgatitjen e listave të zgjedhësve dhe kanë ndikuar në pajisjen me leje legalizimi për ndërtime pa leje në këmbim të votave.
Gjithashtu, në janar 2025, SPAK dërgoi për gjykim një punonjës të Kadastrës së Fierit dhe dy persona të tjerë për korrupsion. Endri Ngresi, punonjës i ASHK Fier, akuzohet për korrupsion pasiv, ndërsa Ardjan Kumanaku dhe Afërdita Vidhi për korrupsion aktiv, pasi i kanë dhënë një shumë monetare në vlerën 2,000 euro për legalizimin e një banese
Reagimi i politikës: Sulme dhe përpjekje për të kufizuar SPAK-un
Partitë politike kanë reaguar ndaj veprimeve të SPAK me një retorikë gjithnjë e më të ashpër. Sipas Institutit të Studimeve Politike (ISP), sa më shumë që SPAK ka avancuar në hetimet kundër korrupsionit të zyrtarëve të lartë, aq më shumë është rritur edhe kurba e sulmeve politike ndaj institucionit.
Kjo përplasje ka përfshirë edhe përpjekje për të miratuar amnisti penale dhe ndryshime ligjore që mund të kufizojnë fushën e veprimit të SPAK nga bashkimi i votave me grupit të Berishës me Ramën, duke rrezikuar progresin e arritur në luftën kundër korrupsionit. Gjithashtu mazhoranca e Edi Ramës ka ngritur një Komision parlamentar të Posaçëm me në krye Fatmir Xhafaj duke mos e fshehur se synon që nëpërmjet “ligjeve të reja” të fus nën kontrollin e politikës SPAK dhe GJKKO. Berisha tashmë i rikonfirmuar si “kryetar opozite”, e ka bërë të qartë pozicionin e tij se SPAK është “organizatë kriminale” dhe kërkon jo vetëm “riformatim” por edhe shkrirje të tij.
Sfida të brendshme dhe nevoja për mbështetje institucionale
Pavarësisht suksesit në hetime dhe ndjekje penale, SPAK përballet me sfida të brendshme, përfshirë mungesën e burimeve njerëzore dhe financiare, si dhe presionin politik. Kreu i SPAK, Altin Dumani, ka kërkuar ndryshime ligjore që do të lejonin prokurorët e posaçëm të rikandidojnë pas përfundimit të mandatit të tyre, duke theksuar nevojën për ruajtjen e pavarësisë institucionale. Gjithashtu, është kërkuar që SPAK të fokusohet në çështje më të rëndësishme, duke rritur pragun monetar për hetimet.
Roli i faktorit ndërkombëtar
Faktori ndërkombëtar ka luajtur një rol të rëndësishëm në mbështetjen e SPAK dhe reformës në drejtësi në Shqipëri. Zëvendëssekretari i përgjithshëm i Këshillit të Evropës, Bjorn Berge, ka vlerësuar punën e SPAK dhe ka theksuar se Shqipëria po tregon kurajo për t’u përballur me sfidat e korrupsionit dhe krimit të organizuar. Gjithashtu, Departamenti i Shtetit i SHBA-së ka vlerësuar procesin penal ndaj Sali Berishës për korrupsion, duke e konsideruar një hap pozitiv në luftën kundër korrupsionit.
Një betejë për drejtësi dhe integritet
Përplasja mes SPAK dhe politikës në Shqipëri është një reflektim i një beteje më të gjerë për drejtësi, transparencë dhe integritet në qeverisje. Ndërsa SPAK vazhdon të ndërmarrë veprime kundër korrupsionit në nivelet më të larta, përballja me rezistencën politike dhe sfidat institucionale mbetet një pengesë e madhe. Megjithatë, mbështetja publike dhe ndërkombëtare për SPAK është një sinjal i qartë se qytetarët shqiptarë kërkojnë një sistem drejtësie të pavarur dhe efektiv, që të mund të sjellë ndryshimin e shumëpritur në vend.
