Provat e reja të botuara në Science zbulojnë se njerëzit banuan në Amerikën e Veriut gati 23,000 vjet më parë – rreth 10,000 vjet më herët nga sa mendohej më parë. Ky zbulim inovativ përqendrohet në gjurmët e lashta të këmbëve të gjetura në sedimente të buta gipsi në Parkun Kombëtar White Sands në New Mexico. Gjurmët e këmbëve, ofrojnë prova bindëse se njerëzit jetuan së bashku me megafaunën e Epokës së Akullnajave. Ky zbulim sfidon pikëpamjen e kahershme se njerëzit mbërritën për herë të parë rreth 13,000 vjet më parë me gjurmët e kulturës Clovis. Studimi i detajuar, i botuar në revistën Science, hap një kapitull të ri mbi migrimin dhe mbijetesën e hershme njerëzore në Amerikë.
Gjurmët e këmbëve në White Sands u zbuluan në shtresa të formuara nga tharja e Liqenit Otero, një liqen i lashtë akullnajor që dikur mbulonte afërsisht 1,600 milje katrorë të asaj që tani është Meksika e Re. Krahas gjurmëve njerëzore janë gjurmët e mamuthëve, përtacëve gjigantë, ujqërve të tmerrshëm dhe maceve dhëmbë-shpata, duke zbuluar një peizazh të përbashkët gjatë periudhës më të ftohtë të Epokës së fundit të Akullnajave. Gjurmët e këmbëve u përkasin të rriturve dhe fëmijëve që lëvizën nëpër baltën e lagësht të gipsit, duke lënë gjurmë të detajuara të gishtërinjve, harqeve dhe thembrave. Këto gjurmë ruajnë momente intime – fëmijë që luajnë, të rritur që mbajnë foshnja dhe udhëtarë që ndalen për të pushuar. Ato ofrojnë një pamje unike të jetës dhjetëra mijëra vjet më parë, duke theksuar si qëndrueshmërinë njerëzore ashtu edhe ndërveprimin me megafaunën që endej në rajon.
Datimi i këtyre gjurmëve kërkonte kapërcimin e sfidave të paraqitura nga konteksti kompleks gjeologjik dhe rreziku i kontaminimit. Ekipi i kërkimit aplikoi tre metoda të pavarura për të verifikuar vijën kohore. Datimi me radiokarbon i farave të Ruppia cirrhosa të ngulitura brenda gjurmëve dha mosha vazhdimisht midis 21,000 dhe 23,000 vjetësh. Për të adresuar shqetësimet në lidhje me gabimet e mundshme të datimit nga farat ujore, shkencëtarët analizuan dhjetëra mijëra kokrriza poleni pishe nga të njëjtat shtresa sedimentesh. Meqenëse poleni i pishës është një burim tokësor, ai ndihmoi në përjashtimin e efekteve si kontaminimi nga uji i fortë. Këto rezultate përputheshin ngushtë me datat e farave, duke përforcuar besueshmërinë e tyre. Datimi me lumineshencë optike të stimuluar (OSL) i kokrrave të kuarcit në sedimentet sipërfaqësore konfirmoi më tej se këto shtresa ishin mbrojtur nga rrezet e diellit për më shumë se 21,500 vjet.
Ekspertët që nuk kishin lidhje me studimin vlerësuan rigorozitetin e kronologjisë. “Datat e reja harmonizohen në mënyrë të përkryer me kronologjinë e mëparshme”, pajtohet Thomas Higham, një ekspert i datimit me radiokarbon në Universitetin e Vjenës, i cili nuk ishte i përfshirë në punë. “Ky është një konfirmim thelbësor dhe bindës” i epokave më të vjetra.” Helen Roberts, një gjeografe dhe specialiste e OSL në Universitetin Aberystwyth, shton, “Ata padyshim kishin një grup materiali të ndërlikuar këtu. Është shumë e habitshme se si këto epoka bashkohen pavarësisht këtyre sfidave.” Ky konfirmim me shumë metoda shënon një përparim të madh në datimin e pranisë së hershme njerëzore në Amerikë.
Për dekada të tëra, arkeologët besonin se kultura Clovis, që daton rreth 13,000 vjet më parë, përfaqësonte praninë e parë të përhapur njerëzore në Amerikën e Veriut. Gjurmët e gjurmëve në White Sands e shtyjnë këtë afat kohor me gati 10,000 vjet prapa, duke kërkuar një shqyrtim të ri se si njerëzit e hershëm mbijetuan dhe udhëtuan nëpër një kontinent akullnajor. Këta banorë të hershëm duruan kushte të ashpra të Epokës së Akullit, duke përfshirë të ftohtin e acartë, ngushtimin e vijave bregdetare dhe grabitqarët e rrezikshëm si ujqërit e tmerrshëm dhe macet dhëmbë-shpata. Gjurmët tregojnë se njerëzit jo vetëm që mbijetonin, por lulëzonin, duke lundruar në peizazhe komplekse dhe duke bashkëvepruar me mjedisin e tyre në mënyra të sofistikuara.
Këto prova mbështesin një numër gjithnjë e në rritje kërkimesh që sugjerojnë se njerëzit mbërritën më herët dhe ndoshta nëpërmjet rrugëve të shumëfishta, jo vetëm nëpërmjet urës tokësore të Beringut gjatë një dritareje të ngushtë kohore. Zbulimi fton për eksplorim të ri të vendeve që më parë ishin konsideruar si “shumë të vjetra” për banim nga njeriu. Ndërsa autorët dhe shkencëtarë të tjerë zgjerojnë kërkimin e tyre për prova shtesë, këto gjetje mund të ripërcaktojnë mënyrën se si e kuptojmë popullimin e Amerikave dhe strategjitë adaptive të popullatave të lashta.
Përtej rëndësisë së tyre shkencore, gjurmët e këmbëve në White Sands rezonojnë thellë me komunitetet indigjene. Kim Charlie e Pueblo of Acoma, e cila ndihmoi në gjetjen e disa prej gjurmëve, thekson rëndësinë e tyre kulturore: “Këto gjurmë na takojnë neve, njerëzve indigjenë të Amerikës së Veriut”, thotë ajo. “Kjo ishte një familje”, thotë Charlie. Gjurmët e tyre janë “si një fotografi”, shton ajo. “Është diçka që na lanë, duke thënë, ‘Ne ishim këtu’”. Gjurmët kapin momente të jetës së përditshme – fëmijë që luajnë, të rritur që mbështesin njëri-tjetrin – që tejkalojnë kohën, duke lidhur popujt e sotëm me paraardhësit e tyre të lashtë.
Ky zbulim shërben jo vetëm si një dokument mbijetese, por edhe si një dëshmi e lidhjes njerëzore, lidhjeve familjare dhe vazhdimësisë së trashëgimisë indigjene. Studiuesit shpresojnë që këto gjurmë këmbësh do të frymëzojnë eksplorime të mëtejshme arkeologjike dhe do të zgjerojnë vlerësimin publik për historinë e thellë të jetës njerëzore në Amerikë.
