Thuhet shpesh se dimë më shumë për Hënën sesa për oqeanin tonë. Por sa e vërtetë është kjo? Oqeanografja Katy Croff Bell, themeluese e Ocean Discovery League, vendosi ta hetojë këtë. Edhe pse nëpër botë ka rreth 20 qendra që kryejnë kërkime në oqeanin e thellë, ajo donte të dinte se sa për qind e tij është parë me sy, jo thjesht e hartëzuar apo e analizuar.
Pas viteve kërkimi dhe mbledhjeje të dhënash nga zhytje të ndryshme, Bell dhe ekipi i saj arritën në një përfundim befasues: më pak se 0.001% e dyshemesë së oqeanit të thellë është eksploruar vizualisht. Duke pasur parasysh se 66% e sipërfaqes së Tokës përbëhet nga oqeani i thellë, kjo do të thotë se 99.999% e tij mbetet e panjohur. Rezultatet u publikuan në maj 2025 në Science Advances.
Rreth 26% e oqeanit është hartëzuar me hidrolokator me shumë rreze, që jep vetëm një ide për formën e terrenit. Por për të kuptuar se çfarë gjallesash, koralesh, sfungjerësh apo sedimentesh ndodhen aty, duhet të shohësh vetë.
James Douglass, ekolog në Florida Gulf Coast University, shpjegon se jeta në thellësi varet nga “bora detare”, mbetje mikroskopike që bien nga sipërfaqja. Këto ushqejnë organizmat filtrues si sfungjerët dhe koralet, të cilët më pas ushqejnë krimbat, gaforret dhe peshqit. Kjo zinxhir ushqimor ndryshon sipas thellësisë, terrenit, rrjedhës së rrymave dhe burimeve energjetike si burimet hidrotermale.
Studimi i thellësive nuk është vetëm shkencë bazë. Oqeani ka përthithur 90% të nxehtësisë dhe 30% të CO₂ që njerëzit kanë lëshuar në atmosferë. Por ndikimi i kësaj mbi ekosistemet e thella është ende i paqartë, ndërkohë që ato luajnë rol kyç në thithjen e karbonit.
Në disa pjesë të thella, shtresat e sedimentit ruhen të paprekura për miliona vite, duke ofruar të dhëna për klimën e kaluar. Dhe organizmat që bien në fund të detit mund të ndihmojnë në ruajtjen e karbonit për periudha të gjata, një proces thelbësor për rregullimin e klimës globale.
Për të kuptuar vërtet planetin tonë, thotë Bell, duhet të kuptojmë oqeanin e thellë. Dhe për këtë, duhet të zbresim në thellësi./syri
