Nga Gjon Marku
Prof. Isak Ahmeti është një ndër figurat më të rëndësishme të kulturës shqiptare bashkëkohore. Poet, përkthyes dhe studiues me përvojë të gjatë në fushën e letrave, ai ka lënë gjurmë të thella në studimet për letërsinë shqipe veçanërisht në trajtimin e veprës së Ndre Mjedës – një figurë kyçe e poezisë dhe mendimit shqiptar të fund-shekullit XIX dhe fillim-shekullit XX.
Prof. Ahmeti është studiuesi i parë që analizoi jetën dhe veprën e Mjedës në mënyrë sistematike, përtej qasjeve fragmentare dhe shpesh të politizuara të studiuesve të mëhershëm. Ai ka shënuar një kthesë metodologjike dhe konceptuale. Ai është ndër të parët që e ka trajtuar figurën e Mjedës në mënyrë sistematike, duke e vendosur në një kontekst më të gjerë evropian, përmes një analize estetike, filologjike dhe kulturore të mirëstrukturuar. Metodologjia e tij mbështetet në kritikat moderne letrare, veçanërisht ato të shkollave gjermane dhe italiane, që pasqyrohen në analizën e hollësishme të teksteve, respektin për burimet arkivore dhe shmangien e pozicioneve ideologjike.
Qasja e Ahmetit mbi Mjedën ka shënuar një kthesë thelbësore në mënyrën se si është trajtuar kjo figurë në letrat shqipe, duke e nxjerrë nga kornizat e ngurta ideologjike dhe duke e rikthyer në vlerësimin estetik dhe shkencor.
Studiues i formuar në kontakt të drejtpërdrejtë me letërsinë gjermane dhe italiane, përkthyes i autorëve të mëdhenj të këtyre traditave, Prof. Ahmeti solli një qasje të freskët në studimin e Mjedës. Ai nuk i qaset figurës së Mjedës nga prizmi i ideologjive apo tendencave politike të kohës, por nga një këndvështrim letrar dhe filologjik i thelluar, duke vendosur poetin katolik shqiptar në një kontekst historik dhe kulturor më të gjerë – evropian.
· Stili i tij kritik karakterizohet nga:
· analizë e thelluar estetike dhe strukturore,
· respekt i veçantë për burimin arkivor dhe tekstin origjinal,
· përdorim i metodologjive moderne të kritikës letrare,
· shmangie e pozicioneve ideologjike në interpretim.
Prof. Ahmeti dallohet për një qasje bashkëkohore, shkencore dhe të paideologjizuar, duke vendosur Mjedën në kontekstin historik dhe letrar evropian. Ai largon vështrimin tradicional fragmentar dhe shpesh ideologjik të mëparshëm, duke e trajtuar veprën e Mjedës me standarde të kritikës moderne, duke vënë në pah dimensionet estetike dhe vlerat e qëndrueshme letrare të saj. Prtandaj Kontributi i tij përbën një ndër studimet më të thelluara dhe më të qëndrueshme në albanologji lidhur me figurën e Mjedës.
Në studimet e tij, Prof. Ahmeti është fokusuar në disa drejtime thelbësore që e pozicionojnë Mjedën si një poet dhe intelektual të rëndësishëm shqiptar dhe evropian: i kushton vëmendje disa dimensioneve kryesore të veprës së Mjedës:
· Gjuha poetike dhe kontributi në standardizimin e shqipes, duke e parë Mjedën si një figurë që ndërthur gjuhën dhe estetikën me përgjegjësinë kombëtare.
· Roli i Mjedës në publicistikë, si pjesë e ndërgjegjësimit të kohës dhe promovimit të vlerave kombëtare.
· Përkthimet nga gjuhët e huaja, veçanërisht përkthimi i Goethe-s në shqip, si një shfaqje e rrallë e përkthimit të kultivuar filologjik.
· Krahasimet me poetë të tjerë evropianë, duke synuar vendosjen e Mjedës në një panteon më të gjerë të poezisë së kontinentit.
Përvoja e Prof. Ahmetit si përkthyes nga italishtja dhe gjermanishtja ka ndikuar dukshëm në stilin e tij kritik, i cili pasqyron ndikime të dukshme nga shkollat letrare gjermane dhe italiane. Ai ka treguar respekt të thellë për burimin arkivor dhe tekstin origjinal, duke përdorur metoda të avancuara të kritikës letrare dhe filologjike.
Kontributi i tij në monografinë “Kleri katolik shqiptar dhe letërsia” (1994) është një ndër momentet kyçe në kontekstualizimin e Mjedës si pjesë e një tradite më të gjerë të klerikëve-shkrimtarë shqiptarë. Ky studim ka ndihmuar në ripërkufizimin e figurës së Mjedës, duke e shkëputur atë nga trajtimet ideologjike dhe duke e paraqitur si një poet dhe mendimtar të nivelit të lartë estetik e kulturor. Ky kontekstualizim e ndihmon lexuesin dhe studiuesin të kuptojë Mjedën jo vetëm si poet, por si një figurë e rëndësishme e kulturës shqiptare të kohës.
Hylli i Dritës, Fjala, Identiteti, ndërsa shumë nga shkrimet e tij janë përmbledhur në botime të ndryshme në Kosovë dhe Shqipëri.
Në vitin 2013, Prof. Isak Ahmeti u nderua me Çmimin “Ndre Mjeda”, me motivacionin: “Studiues i letërsisë shqipe, i dalluar për kërkimet shkencore rreth jetës dhe veprës së Ndre Mjedës.” Ky vlerësim është dëshmi e kontributit të tij afatgjatë në ndriçimin e veprës së Mjedës dhe themelimin e një qasjeje moderne në studimin e saj.
Prof. Ahmeti ka ndihmuar në rivlerësimin e Ndre Mjedës – nga një figurë e ngurtësuar ideologjikisht në një poet dhe intelektual i rangut të lartë evropian. Ai ka shërbyer si model frymëzues për studiuesit e rinj dhe ka vendosur themelet e kritikës moderne letrare shqiptare për figurën e Mjedës.
Kontributi i Prof. Isak Ahmetit përfaqëson një kthesë në mënyrën se si duhet të trajtohen figurat e letërsisë shqiptare – me respekt për tekstin, me analizë të ftohtë, por të përkushtuar, dhe mbi të gjitha, me një frymë të lirë prej studiuesi të pavarur. Mjeda, falë tij, nuk është më një figurë e konsumuar nga skemat ideologjike, por një poet dhe mendimtar i përmasave evropiane – një vlerë e qëndrueshme e kulturës shqiptare.
Përmes punës së tij, Mjeda rivlerësohet si poet-gjeni, përkthyes me ndikim dhe mendimtar, duke u çliruar nga skemat ideologjike dhe duke u rikthyer në vëmendjen e kritikës bashkëkohore si një vlerë unike në letërsinë shqiptare.
Bibliografi
· Ahmeti, Isak. Kleri katolik shqiptar dhe letërsia. Prishtinë: Botime Albanologjike, 1994.
· Ahmeti, Isak. “Ndre Mjeda dhe identiteti gjuhësor.” Hylli i Dritës, nr. 3, 2001, f. 67–75.
· Daci, Rexhep. Figura dhe mendimi letrar i Isak Ahmetit. Prishtinë: IA, 2015.
· Revistat Jeta e Re, Fjala, Identiteti (artikuj të ndryshëm nga Isak Ahmeti).
· Instituti Albanologjik. “Laureatët e Çmimit Ndre Mjeda 2013.”
