Nisuni për një udhëtim me makinë përgjatë një prej zonave më piktoreske të bregdetit të Shqipërisë, duke iu drejtuar fshatrave në kodra dhe plazheve që mund të zëvendësojnë lehtësisht tropikët, shkruan sot Dom Tulett për prestigjiozen “National Geographic”.
Duke u shtrirë përgjatë krahut jugperëndimor të vendit, nga qyteti i Vlorës në veri deri në fshatin Ksamil, Riviera Shqiptare është shpallur ”Maldivet e Evropës”. Është e vërtetë që plazhe të panumërta me rërë të bardhë gjenden pranë një vije bregdetare me ujëra të kaltra verbuese, nga zona të mbushura me njerëz dhe të mbështetura nga vendpushime moderne deri te gjiret e izoluara.
Por, Riviera është më shumë sesa thjesht det; ka fshatra tradicionalë të shtrirë pas shpateve të kodrave të mbuluara nga ullishte shekullore dhe rrënoja të lashta së bashku me mbetjet e së kaluarës komuniste të vendit.
Mbërritja në zonë tani është më e lehtë se kurrë falë një numri në rritje të fluturimeve direkte që lidhin Mbretërinë e Bashkuar me kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranën, një udhëtim dyorësh nga Vlora. Pastaj mund të shkoni në jug përmes rrugës kryesore bregdetare të Rivierës, duke e mbajtur detin Jon në shikimin tuaj periferik pothuajse gjatë gjithë rrugës. Pikat kryesore të rajonit mund të eksplorohen gjatë një fundjave, por ndaloni për më gjatë për të zbuluar më shumë nga thesaret e tij arkeologjike dhe kaloni pasdite të qeta duke u çlodhur në plazhet e tij më pak të njohura.
Dita e parë: Historia dhe vendet e fshehura në kodra
Mëngjesi: Filloni në Vlorë, qyteti i tretë më i madh i Shqipërisë dhe vendlindja e kombit modern. Në Sheshin e Flamurit, Monumenti i Pavarësisë qëndron pranë vendit ku flamuri shqiptar u ngrit për herë të parë në vitin 1912, duke shënuar fundin e shekujve të sundimit osman. Për të mësuar më shumë, shkoni poshtë bulevardit ‘’Ismail Qemali’’, i emëruar sipas kryeministrit të parë të Shqipërisë, drejt Muzeut Kombëtar të Pavarësisë, i cili ju tregon ngjarjet dhe aktorët kryesorë pas vetëqeverisjes së vendit.
Pastaj, drejtohuni shtatë kilometra për në jug përgjatë bregut të detit, duke kaluar pikën në të cilën detet ndryshojnë nga Adriatiku në Jon dhe drekoni në Qendrën e Peshkimit në fshatin Radhimë. Zgjidhni nga peshku i freskët i kapur dhe shijojeni atë me pamje nga porti i vogël.
Pasditja: Shëtitni pas drekës në Parkun Kombëtar të Llogarasë, një orë me makinë në jug të Vlorës. Shtegu i Qafës së Cezarit fillon jashtë hotelit ‘’Sofo Llogara’’ dhe ndjek rrugën që thuhet se ka ndjekur Jul Cezari në ndjekje të Pompeut, një gjeneral romak dhe rivalit të betuar të Cezarit. Ngjitja gjysmë ore gjarpëron përmes pyllit me pisha, duke kulmuar në një platformë me pamje mbi Gjirin e Vlorës.
Rruga që del nga malet ofron pamjen e parë të plazheve, por rezistojini tundimit të tyre dhe vazhdoni drejt gjirit të Porto Palermos. Një fortesë, e ndërtuar në vitin 1804 nga Ali Pashë Tepelena, që ruan hyrjen në portin natyror të gjirit. Do të shihni korridore dhe dhoma të zymta, duke përfshirë një burg të frikshëm të errët.
Mbrëmja: Vazhdoni të shkoni drejt jugut për një shëtitje përgjatë shëtitores së ndriçuar nga llambat midis bareve të ndritshme dhe plazhit me guralecë të fshatit Qeparo Fushë. Bari i koktejleve ‘’Sunset Boulevard’’ bën një mojito të jashtëzakonshme me limona vendas dhe është një vend i shkëlqyer për të parë perëndimin e diellit përtej ishullit grek të Korfuzit, i cili shtrihet pak në perëndim të bregdetit shqiptar.
Një udhëtim i shkurtër me makinë nëpër kodra të çon në Qeparo Fshat, i cili paraqet një mënyrë jetese më tradicionale. Pas rënies së komunizmit, ai u tkurr, por zemra e tij mbetet e paprekur. Në restorantin ‘’Ida & Xhorxhi’’, Ida Thanasi ofron çdo gjë të freskët dhe të stinës për klientët për të ngrënë në verandën e mbuluar me hardhi, ndërsa burri i saj Xhorxhi ju shërben raki.
Dita e dytë: Shkoni pranë ujit
Mëngjesi: Pas një mëngjesi me petulla të buta dhe kafe turke, kthehuni në restorantin ‘’Ida & Xhorxhi’’, shëtitni nëpër rrugicat e pjerrëta të Qeparo Fshatit. Shumë nga shtëpitë e rrënuara po rindërtohen duke përdorur materiale të rikuperuara nga prona të tjera të braktisura, për të ruajtur estetikën origjinale të fshatit. Rrugicat të çojnë në pamje panoramike, me pamje nga bregdeti ose luginat malore. Kthehuni dhe shkoni në plazhin e Bunecit. Ujërat e buta këtu janë ideale për t’u zhytur nga skela prej guri ose për të eksploruar me kajak ose dërrasë me vozitje më këmbë.
Pasditja: Ndiqni shtegun përgjatë Bunecit deri në jug për një drekë me kocë deti të pjekur në skarë nën çatinë prej kashte të tavernës ‘’Nikolas’’. Pastaj, largohuni nga bregu drejt burimit të Syrit të Kaltër. Ai del nga thellësia poshtë lumit Bistricë, duke krijuar një pellg të errët si iris brenda blusë dhe jeshiles së rrethinave më të cekëta. Dikur, vetëm ish-diktatori Enver Hoxha dhe zyrtarë të lartë të Partisë Komuniste lejoheshin ta vizitonin, por tani është një nga vendet më të njohura të Shqipërisë. Një shëtitje 20-minutëshe nga parkingu i makinave të çon në një platformë vëzhgimi që ofron pamjet më të mira poshtë humnerës. Noti në Syrin e Kaltër nuk lejohet, por mund të përballeni me lumin e ftohtë vetëm gjatë një shëtitjeje të shkurtër poshtë rrjedhës së lumit.
Mbrëmja: Kthehuni drejt bregdetit, duke shkuar drejt Liqenit të Butrintit. Ujërat e tij të cekëta dhe të kripura janë perfekte për rritjen e midhjeve, dhe fermeri Soraldo Nebo organizon ture me varkë për të demonstruar se si janë mbledhur molusqet këtu për shekuj me radhë. Më pas, shikojeni atë duke përgatitur molusqet – të ziera në avull në një lëng hudhre ose të kripura dhe të pjekura në skarë – dhe provoni disa, të shoqëruara me një gotë verë të bardhë shqiptare.
Më pas shkoni gjysmë ore larg me makinë në plazhin privat të resortit ‘’Kep Merli’’, të fshehur në periferi të fshatit të zhurmshëm të Ksamilit. Vetëm një numër i caktuar vizitorësh ditorë lejohen në barin e plazhit; Rezervoni paraprakisht për të shijuar kokteje duke u relaksuar në rërën më të butë të Rivierës.
Tri vende arkeologjike për t’u vizituar
Orikumi
Në rrugën për në Orikum, në skajin jugor të Gjirit të Vlorës, ka pak gjëra që sugjerojnë se një vend historik ndodhet pak përpara. Fragmente bunkerësh të epokës komuniste gjenden në anë të rrugës, të ripërdorur si mbrojtje bregdetare; kuajt kullosin pranë kazermave të braktisura. Por, kjo harrohet shpejt ndërsa kthehesh në park, dikur një port i rëndësishëm tregtar, ku perandoritë e njëpasnjëshme kanë lënë gjurmët e tyre që nga shekulli VI. Blloqet e rrënuara të një porti helen zhyten në lagunë, të mbështetura nga mure perimetrale të përforcuara gjatë epokës bizantine. Shtigjet në kodër lidhin shtëpitë romake me një teatër grek. Edhe Jul Cezari ishte këtu në vitin 48 para Krishtit duke mbikëqyrur postin gjatë fushatës së tij të luftës civile kundër Pompeut.
Finiqi
Duke zënë një pozicion në majë të kodrës pranë qytetit të Sarandës, me pamje nga luginat dhe fushat përreth, Finiqi ishte një qendër e madhe e mbretërisë së lashtë greke të Epirit. Ka më pak vizitorë sesa parqet e tjera arkeologjike në zonë, por është i bekuar me bukuri natyrore, me një shtresë lulesh të egra që çelin të verdhë, rozë, të bardhë dhe blu midis blloqeve të lashta. Një teatër helen i lakuar ndodhet brenda një kodre, dikur i pozicionuar në mënyrë perfekte akustike; sot, ai i bën jehonë tingullit të zilkave të dhive nëpër lugina. Në kontrast me mbetjet e antikitetit, një kompleks i vogël bunkerësh të epokës komuniste, të lidhur nga një rrjet tunelesh, krijon një ‘’përleshje’’ interesante nëntokësore.
Butrinti
Mbi 2 500 vjet histori janë të shtresuara mbi këtë qytet të lashtë, një Vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në skajin jugor të Rivierës. Siç është rasti me Orikumin, perandoritë pushtuese ndërtuan mbi atë që kishte qenë më parë, duke krijuar një përzierje kulturash dhe stilesh. Ndërtesat e lashta greke, romake, bizantine dhe veneciane janë të gjitha të shpërndara brenda mureve të mëdha rrethuese prej guri gëlqeror, me shumë të tilla që zbulohen çdo vit. Në kulmin e saj, deri në 16 000 banorë jetonin këtu, duke përdorur banjot romake, një forum dhe një nimfe. Më mbresëlënëse janë mbetjet e ujësjellësit romak, i cili dikur shtrihej shumë larg liqenit të Butrintit, duke sjellë ujë burimi nga kodra të largëta.
