Një skenë e pazakontë u regjistrua të premten në juglindje të Turqisë, kur 30 luftëtarë të Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) marshuan drejt një zjarri ceremonial dhe hodhën armët e tyre për t’i djegur.
Pas afro 40 vitesh lufte me shtetin turk, një konflikt që ka marrë mbi 40 mijë jetë, ky akt simbolik u shpall si fillimi i fundit të terrorizmit nga Presidenti Rexhep Tajip Erdogan.
“Që nga dje, e keqja e terrorizmit ka hyrë në një proces përfundimi. Sot është një ditë e re, një faqe e re është hapur në histori”, deklaroi Erdogan, duke këmbëngulur se ky zhvillim nuk është fryt pazari apo negociatash me organizatën që Turqia, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Europian e konsiderojnë terroriste.
Por pavarësisht retorikës, ndryshimi i tonit nga ana e presidentit turk është i dukshëm. Dhjetë vite më parë, ai kishte premtuar se “lufta do të vazhdojë deri në asgjësimin e fundit të terroristëve”. Tashmë, në vend të një lufte të pafundme, duket se Erdogan është i gatshëm të rishkruajë marrëdhëniet me armikun e tij më të vjetër, për aq kohë sa kjo i shërben interesave të tij politike dhe strategjike.
Nga luftëtarë në aktorë politikë?
Në një fjalim të regjistruar nga burgu Imrali, ku ndodhet që prej vitit 1999, lideri i PKK-së, Abdullah Ocalan, e përshkroi dorëzimin e armëve si një “kalim vullnetar nga faza e luftës së armatosur në politikë demokratike dhe sundimin e ligjit”. Kjo deklaratë pason një thirrje të bërë në shkurt për çarmatim të organizatës, e cila u pranua nga udhëheqësit kurdë në maj.
Megjithatë, mbetet për t’u parë nëse ky tranzicion do të përqafohet nga të gjithë luftëtarët e PKK-së, apo nëse do të ketë grupe që refuzojnë të heqin dorë nga lufta e armatosur. Po aq i paqartë është edhe vullneti i Ankarasë për të plotësuar disa nga kërkesat e vazhdueshme të komunitetit kurd, përfshirë amnistinë për anëtarët e çarmatosur, lirimin e Ocalanit dhe garantimin e të drejtave kulturore e gjuhësore.
Parlamenti turk pritet të krijojë një komision të posaçëm për të propozuar ndryshime kushtetuese dhe ligjore që do të rregullonin statusin e kurdëve në vend. Komisioni, me pjesëmarrje të gjerë nga të gjitha partitë, do të paraqesë propozimet në tetor, me rifillimin e sesionit parlamentar. Por skepticizmi është i madh. Dy burime kurde pranë negociatave i thanë gazetës “Haaretz” se dyshojnë seriozisht në sinqeritetin e qeverisë, duke kujtuar shkarkimet e kryetarëve kurdë të bashkive, ndjekjet penale të aktivistëve dhe operacionet e vazhdueshme ushtarake në Siri dhe Irak.
Një proces i njohur dhe dy herë i dështuar
Kjo nuk është hera e parë që palët tentojnë t’i japin fund luftës. Armëpushimet e vitit 2009 dhe 2013 përfunduan në dështim, pavarësisht dorëzimeve simbolike të armëve dhe fillimit të bisedimeve politike. Kësaj here, ndryshe nga më parë, nuk ka marrëveshje të shkruar mes palëve. PKK është dorëzuar pa garanci dhe pa fituar ndonjë përfitim të prekshëm, as amnisti, as reformë. Duket më shumë si një kapitullim strategjik se sa një kompromis reciprok.
Çfarë fshihet pas kësaj lëvizjeje?
Shumë analistë shohin në këtë lëvizje një motiv politik: dëshirën e Erdoganit për të ndryshuar kushtetutën që i ndalon një mandat të tretë presidencial. Për këtë, atij i duhen 360 vota në parlament. Koalicioni i tij aktual i djathtë ka vetëm 319. Partia pro-kurde DEM, me 57 deputetë, mund të jetë vendimtare. Pajtim me PKK-në mund të shërbejë si ura për të fituar mbështetjen e tyre dhe për të siguruar rrugën drejt rizgjedhjes në vitin 2028.
Impakti rajonal: Siria, SDF dhe amerikanët
Pajtimi i brendshëm turko-kurd lidhet ngushtë me zhvillimet në Siri. Atje, Forcat Demokratike Siriane (SDF), aleatë të SHBA-së dhe të lidhura me PKK-në, kanë nënshkruar një marrëveshje me qeverinë e re siriane për të integruar forcat e tyre në ushtrinë kombëtare. Marrëveshja parashikon dorëzimin e kontrolleve kufitare dhe të fushave të naftës, ndërsa SHBA po kërkon nga Turqia të ndalojë luftën ndaj SDF-së, në këmbim të një tërheqjeje të plotë të trupave amerikane nga Siria.
Nëse PKK legalizohet dhe kthehet në subjekt politik, kjo mund të hapë rrugën që edhe SDF të mos konsiderohet më organizatë terroriste. Kështu, justifikimi i Turqisë për të vazhduar operacionet në Siri do të binte. Në vend të luftës, do të kemi integrim dhe bashkëpunim në emër të stabilitetit rajonal dhe luftës kundër ISIS.
Një model i ri për rajonin?
Në plan të gjerë, kjo pajtim përfaqëson një model që po fiton terren në rajonin e Lindjes së Mesme: legalizimi i grupeve të armatosura që heqin dorë nga dhuna dhe pranojnë të integrohen në politikë ose në ushtri. Ky model po vihet re edhe në Irak e Liban, ku milici të dikurshme të shpallura si terroriste po marrin pozita në shtet.
Por ky precedent është i dyanshëm: nga njëra anë mund të sjellë stabilitet, nga ana tjetër rrezikon të legjitimojë logjikën e dhunës si mjet për të hyrë në politikë.
Në përfundim:
Dorëzimi i armëve nga PKK dhe fjala e pajtimit që po artikulohet nga Erdogan përbëjnë pa dyshim një moment historik për Turqinë. Por suksesi i këtij procesi nuk varet nga deklaratat apo ceremonialet, por nga zbatimi i reformave reale, njohja e të drejtave të mohuara dhe një ndarje e sinqertë me të kaluarën e dhunshme.
Përndryshe, kjo “faqe e re në histori” mund të mbetet vetëm një kapitull i përsëritur i zhgënjimeve, dhe një manovër e përkohshme për të mbajtur pushtetin.
