Në orët e vona të së enjtes, më 24 korrik, presidenti francez Emmanuel Macron njoftoi se Franca do të njohë Shtetin e Palestinës në shtator. Mediat ndërkombëtare shkruajnë, pak orë më vonë, se deklarata të ngjashme “priten” (sipas CNN) edhe nga Mbretëria e Bashkuar dhe Gjermania. Pas njohjes së formalizuar në maj 2024 nga Sllovenia, Spanja dhe Irlanda, sot janë 11 shtete evropiane që njohin shtetin palestinez, ndërsa në Kombet e Bashkuara e njohin mbi 140 nga 193 shtetet anëtare. Që prej vitit 2012, Palestina gëzon statusin e “Shtetit vëzhgues jo-anëtar” në OKB.
Çfarë ndryshon për të drejtën ndërkombëtare
Njohja e një shteti, sipas së drejtës ndërkombëtare, nënkupton jo vetëm njohjen e sovranitetit të tij dhe të drejtës për integritet territorial, por edhe pranimin e tij si subjekt i së drejtës ndërkombëtare. Në praktikë, për shembull, kur një shtet njeh një tjetër, dërgon përfaqësi diplomatike në territorin e tij që qëndrojnë aty në mënyrë të përhershme. Në rastin e Palestinës, njohja – sidomos gjatë viteve të fundit të shënuara nga konflikti – ka një kuptim të fortë simbolik dhe përcjell një mesazh të rëndësishëm, veçanërisht ndaj vendeve të tjera perëndimore, në kontekstin e marrëdhënieve gjeopolitike.
Vetëshpallja
Palestina e shpalli veten shtet më 15 nëntor 1988 në mënyrë të njëanshme: presidenti i Autoritetit Kombëtar Palestinez, Yasser Arafat, mbylli seancën përfundimtare të mbajtur në Algjer të Këshillit Kombëtar të Organizatës për Çlirimin e Palestinës (OÇP), duke lexuar Deklaratën e Pavarësisë së Palestinës të shkruar nga poeti Mahmud Darwish. Pasuan disa valë njohjesh – shumë shtete, edhe pse nuk e njohin Palestinën si shtet sovran, mbështesin zgjidhje të tjera, si ajo me dy shtete – duke reflektuar kompleksitetin e çështjes në nivel ndërkombëtar.
Shtetet që e kanë njohur Shtetin e Palestinës
Shtetet e para që e njohën Shtetin e Palestinës pas deklaratës së Algjerit, midis viteve 1988 dhe 1989, ishin ato të Ligës Arabe. Përveç tyre, në kulmin e Luftës së Ftohtë, njohën Palestinën edhe shtetet e bllokut sovjetik, ato socialiste dhe shtetet e Lëvizjes së të Painkuadruarve.
Një tjetër valë njohjesh erdhi nga Amerika Latine, midis viteve 2009 dhe 2011: Brazili (3 dhjetor 2010), Argjentina (6 dhjetor 2010), Bolivia (17 dhjetor 2010), Ekuadori (24 dhjetor 2010), Kili (7 janar 2011), Peruja (24 janar 2011), Uruguai (15 shkurt 2011), Venezuela (29 prill 2009).
Bashkimi Evropian mbetet i ndarë. Islanda, që nuk është anëtare e BE-së, e ka njohur Palestinën që në vitin 2011. Suedia, më 30 tetor 2014, tashmë anëtare e BE-së, ishte e para që e njohu brenda Unionit (duke përjashtuar vendet e Europës Lindore që e kishin njohur më parë kur ishin pjesë e bllokut sovjetik).
Në përmbledhje, dhjetë nga vendet e G20 e njohin Palestinën (Argjentina, Brazili, Kina, India, Indonezia, Meksika, Rusia, Arabia Saudite, Afrika e Jugut dhe Turqia, si dhe Spanja), ndërsa tetë të tjera ende jo (Australia, Kanadaja, Gjermania, Italia, Japonia, Koreja e Jugut, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara). Franca ishte e fundit që mori një qëndrim. Gjatë muajve të fundit, si përgjigje ndaj luftës në Gaza, janë bërë disa njohje të koordinuara: gjatë vitit 2024 e kanë njohur zyrtarisht Palestinën Spanja, Irlanda, Norvegjia, Sllovenia dhe Armenia – dhe e kanë bërë këtë në mënyrë të shprehur, për të përshpejtuar procesin e paqes.
Qëndrimet evropiane
Kryeministri spanjoll Pedro Sanchez ka deklaruar: “Spanja është gjithmonë hezituese për të pranuar kërkesat për pavarësi (për shembull, nuk e njeh Kosovën) sepse ka frikë se mund të krijojë precedentë që më pas mund të përdoren nga Katalonja. Prandaj, njohja e Palestinës ka një domethënie të dyfishtë”.
Edhe Norvegjia, e cila për vite me radhë ishte shprehur se do të ishte pro një njohjeje që të vinte në përfundim të një procesi paqeje, ka vendosur – sipas shpjegimeve të ministrit të Jashtëm – ta njohë Palestinën pikërisht për të përshpejtuar procesin e paqes.
Spanja, në mënyrë të veçantë, është tradicionalisht e kujdesshme ndaj njohjeve të lëvizjeve për pavarësi të vendeve të tjera (p.sh. nuk ka shprehur kurrë dëshirën për të njohur pavarësinë e Kosovës), sepse kërkesa të ngjashme mund të përdoren si precedent nga Katalonja. Prandaj, vendimi për të marrë një qëndrim në këtë rast është jashtëzakonisht domethënës, duke pasur parasysh pasojat e ndjeshme që mund të ketë në politikën e brendshme.
Një pjesë e madhe e vendeve perëndimore – si Shtetet e Bashkuara, disa vende evropiane dhe Australia – mbajnë një linjë të mosnjohjes formale, edhe pse pozicionet ndryshojnë mes tyre. Ndër to është edhe Italia, e cila ndjek një qasje të kujdesshme diplomatike, ndonëse mbështet zgjidhjen me dy shtete dhe ka një zyrë të posaçme në ambasadën në Jeruzalem që ruan marrëdhënie të rregullta me autoritetet palestineze. Ministri i Jashtëm Tajani ka deklaruar se Italia “është pro njohjes së një shteti palestinez, por ky shtet duhet të njohë Izraelin dhe të jetë i njohur nga Izraeli. (…) Dhe sigurisht nuk mund të qeveriset nga Hamasi. Ne njohim Autoritetin Kombëtar Palestinez.”
