Tensionet midis Tajlandës dhe Kamboxhias janë përshkallëzuar ndjeshëm këtë javë, duke lënë të paktën 11 të vdekur dhe duke shkaktuar frikën e një konflikti më të gjerë në Azinë Juglindore. Shkaku i menjëhershëm: një pamje e një droni, e ndjekur nga të shtëna me armë zjarri, sulme me raketa dhe madje edhe sulme ajrore. Por në thelb të konfrontimit qëndron një mosmarrëveshje kufitare më e thellë dhe e gjatë – e lidhur me një kompleks tempulli hindu shekullor të vendosur përgjatë një kufiri malor.
Luftimet filluan pasi forcat tajlandeze pretenduan se panë një dron kamboxhian pranë vargmalit të dendur Dangrek të mërkurën. Pak më vonë, një shpërthim mine tokësore plagosi pesë ushtarë tajlandezë. Deri të enjten, armiqësitë kishin përshkallëzuar: të dyja palët shkëmbyen zjarr, lëshuan raketa dhe vendosën avionë luftarakë F-16. Tajlanda gjithashtu mbylli kufijtë tokësorë, dëboi ambasadorin e Kamboxhias dhe u kërkoi qytetarëve të saj të ktheheshin në shtëpi. Kamboxhia u përgjigj me të njëjtën monedhë.
Përleshjet shpërthyen në të paktën gjashtë vende përgjatë kufirit 800 km të të dy vendeve. Civilët tajlandezë u panë duke ikur drejt zonave më të sigurta ndërsa tensionet u rritën.
Në zemër të konfliktit është një grup tempujsh të lashtë, veçanërisht Prasat Ta Muen Thom, një kompleks tempulli hindu që daton që nga shekulli i 11-të. I vendosur në zonën kufitare të kontestuar rëndë midis provincës Oddar Meanchey të Kamboxhias dhe provincës Surin të Tajlandës, vendi ka qenë prej kohësh një pikë e nxehtë.
Të dyja palët pretendojnë pronësinë e kompleksit të tempullit. Kamboxhia argumenton se tempujt bien brenda kufijve historikë të Perandorisë Khmer. Tailanda, nga ana tjetër, citon harta të epokës koloniale dhe pohon se tempujt ndodhen brenda territorit të saj.
Tempulli, emri i të cilit përkthehet përafërsisht si “Tempulli i Madh i Pules Gjyshi” në gjuhën Khmer, u ndërtua gjatë mbretërimit të mbretit Udayadityavarman II dhe i është kushtuar perëndisë hindu Shiva. Në zemër të tij ndodhet një shkëmb natyror Shivling (simbol i Shivës), i rrethuar nga gdhendje të ndërlikuara dhe mbishkrime sanskrite. Tempulli ofron njohuri të rralla se si traditat fetare dhe artistike indiane u përhapën në Azinë Juglindore më shumë se 1,000 vjet më parë.
Ajo që e bën Prasat Ta Muen Thom veçanërisht unik është hyrja e tij me pamje nga jugu, e cila është e pazakontë për tempujt Khmer, shumica e të cilëve janë me pamje nga lindja. Një shkallë e gjatë prej guri nga tempulli zbret në territorin kamboxhian, duke e ndërlikuar më tej çështjen e kontrollit.
Po. Prasat Ta Muen Thom është pjesë e një kompleksi më të madh që përfshin:
1- Prasat Ta Muen Toch (“Tempulli i vogël”), që besohet të jetë një kishëz spitalore
2- Prasat Ta Muen, një faltore pushimi për udhëtarët
Të tre tempujt ndodhen vetëm disa qindra metra larg njëri-tjetrit përgjatë autostradës së lashtë mbretërore Khmer që dikur lidhte Angkorin (Kamboxhia) me Phimai (Tajlandë). Të ndërtuara gjatë kulmit të Perandorisë Khmer, këto vende ishin si qendra fetare ashtu edhe ndalesa pushimi për pelegrinët dhe udhëtarët.
Ndërsa fillimisht u ndërtuan për adhurimin hindu shaivit, tempujt u përshtatën gradualisht për përdorim budist, ndërsa Perandoria Khmer përqafoi budizmin Mahayana. Nën Mbretin Jayavarman VII, u shtuan struktura të tjera si dharma salas (shtëpi pushimi). Sot, rrënojat pasqyrojnë këtë histori fetare të shtresuar, duke kombinuar simbolizmin hindu me shtesat e mëvonshme budiste.
Kjo nuk është hera e parë që kufiri Tajlandë-Kamboxhia është bërë i paqëndrueshëm. Demarkacioni i kufijve gjatë epokës koloniale – veçanërisht nën sundimin francez – la shumë zona, përfshirë vendet e tempujve, të përcaktuara në mënyrë të paqartë. Kjo ka çuar në shpërthime sporadike të konfliktit gjatë viteve.
Mosmarrëveshja aktuale është një nga disa tensione historike midis dy kombeve, ku pretendimet e pazgjidhura mbi trashëgiminë dhe territorin e lashtë periodikisht shndërrohen në konfrontime ushtarake.
Situata mbetet e tensionuar, me marrëdhëniet diplomatike tani në pikën e tyre më të ulët pasi të dy vendet dëbuan ambasadorët e njëri-tjetrit. Nëse të dy kombet do të ulen apo do të vazhdojnë në një rrugë ushtarake mbetet e pasigurt. Ajo që është e qartë është se tempujt e lashtë, të ndërtuar shekuj më parë për të nderuar hyjnoren, janë bërë përsëri fushëbeteja në një konflikt shumë modern.
