Uji radioaktiv nga baza që mban bombat bërthamore të Mbretërisë së Bashkuar është lejuar të rrjedhë në det pasi tubacionet e vjetra kanë shpërthyer vazhdimisht, kanë zbuluar dosjet zyrtare. Materiali radioaktiv u lëshua në Loch Long, një liqen detar pranë Glasgout në Skocinë perëndimore, sepse Marina Mbretërore dështoi të mirëmbante siç duhet një rrjet prej 1,500 tubash uji në bazë, zbuloi një rregullator.
Depoja e armatimeve në Coulport në Loch Long është një nga vendet ushtarake më të sigurta dhe sekrete në Mbretërinë e Bashkuar. Ajo mban furnizimin e Marinës Mbretërore me koka bërthamore për flotën e saj prej katër nëndetëseve Trident, të cilat janë të bazuara aty pranë.
Dosjet e përpiluara nga Agjencia Skoceze për Mbrojtjen e Mjedisit (Sepa), një mbikëqyrës qeveritar i ndotjes, sugjerojnë se deri në gjysma e komponentëve në bazë ishin përtej jetëgjatësisë së tyre të projektuar kur ndodhën rrjedhjet. Sepa tha se përmbytjet në Coulport u shkaktuan nga “mungesa në mirëmbajtje”, duke rezultuar në lirimin e “mbeturinave radioaktive të panevojshme” në formën e niveleve të ulëta të tritiumit, i cili përdoret në kokat bërthamore.
Në një raport të vitit 2022, agjencia ia fajësoi rrjedhjet dështimit të përsëritur të marinës për të mirëmbajtur pajisjet në zonën e dedikuar për ruajtjen e kokave bërthamore dhe tha se planet për të zëvendësuar 1,500 tuba të vjetër që rrezikonin të shpërthenin ishin “jo optimale”.
Rrjedhjet e informacionit zbulohen në një sërë raportesh konfidenciale inspektimi dhe email-esh të dhëna në faqen e internetit hetimore Ferret dhe të ndara me The Guardian, të cilat Sepa dhe Ministria e Mbrojtjes luftuan për t’i mbajtur sekret. Ata u liruan me urdhër të David Hamilton, komisionerit skocez të informacionit, i cili mbikëqyr ligjet e lirisë së informacionit në Skoci, pas një beteje gjashtëvjeçare nga gazetarët për qasje në dosje.
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar këmbënguli që dosjet duhej të mbaheshin sekret për arsye sigurie kombëtare, por në qershor Hamilton vendosi që shumica e tyre duhej të publikoheshin. Ai tha se zbulimi i tyre kërcënonte “reputacionin” jo sigurinë kombëtare.
Kokat bërthamore vendosen në furnizimin e Mbretërisë së Bashkuar me raketa Trident në Coulport, ku raketat ngarkohen në nëndetëse të klasit Vanguard përpara se të nisen në det për patrullime sekrete, si pjesë e parandalimit bërthamor të Mbretërisë së Bashkuar. Flota e armëve bërthamore e Mbretërisë së Bashkuar është vendosur në Faslane, në një liqen fqinj të quajtur Gare Loch, që nga fillimi i viteve 1960. Tritiumi rimbushet rregullisht në kokat bërthamore për të ruajtur performancën e armëve.
Dosjet e Sepa-s tregojnë se ka pasur një shpërthim tubi në Coulport në vitin 2010 dhe dy të tjerë në vitin 2019. Një rrjedhje në gusht 2019 lëshoi “sasi të konsiderueshme uji” që përmbytën një zonë të përpunimit të armëve bërthamore, ku u kontaminua me nivele të ulëta tritiumi dhe kaloi nëpër një kullues të hapur që derdhej në Loch Long.
Ndërsa Sepa tha se nivelet e radioaktivitetit në atë incident ishin shumë të ulëta dhe nuk rrezikonin shëndetin e njeriut, ajo zbuloi se kishte “mungesa në mirëmbajtje dhe menaxhim të aseteve që çuan në dështimin e lidhjes që indirekt çoi në prodhimin e mbetjeve radioaktive të panevojshme”.
Pas një hetimi të brendshëm dhe një inspektimi të Sepa-s, Ministria e Mbrojtjes premtoi 23 veprime për të parandaluar shpërthime dhe përmbytje të tjera në mars 2020. Ajo pranoi se mungesa e përgatitjes kishte shkaktuar “konfuzion”, “një prishje në kontrollin e aksesit” dhe një “mungesë komunikimi për rreziqet”.
Megjithatë, në vitin 2021 pati dy shpërthime të tjera tubash, përfshirë një në një zonë tjetër që përmbante gjithashtu substanca radioaktive, duke nxitur një inspektim tjetër nga Sepa në vitin 2022. Progresi në përfundimin e 23 veprimeve korrigjuese “kishte qenë i ngadaltë dhe i vonuar në shumë raste”, tha Sepa. “Ngjarjet kanë nxjerrë në pah mangësitë në menaxhimin e aseteve në të gjithë bazën detare.”
Coulport është i përjashtuar nga kontrollet e ndotjes civile sepse është një bazë ushtarake, por Sepa tha se ishte e përkushtuar për të siguruar që baza të vepronte “në përputhje me standardet ekuivalente me ato të rregulloreve mjedisore, për të mbrojtur si mjedisin ashtu edhe publikun”. Sepa tha se ishte “i kënaqur” që Coulport dhe Faslane kishin bërë “përmirësime të konsiderueshme në menaxhimin dhe mirëmbajtjen e aseteve” që nga këto incidente, të cilat nuk ishin përsëritur.
Ajo publikoi të dhëna mbi shkarkimet radioaktive nga Coulport dhe Faslane çdo vit, së bashku me vlerësimet e ndikimeve mjedisore. Ajo këmbënguli se këto shkarkime nuk ishin “shqetësuese rregullatore”.
