Një zbulim që tregon se planeti ynë ende mban shumë sekrete. Një ekip gjeologësh nga Universitetet e Korkut (Irlandë) dhe Barcelonës (Spanjë) identifikuan së fundmi praninë e një numri të madh kanionesh nën Antarktidë.
Siç shpjegohet në një artikull të Indy100 që përcjell studimin e botuar në revistën Marine Geology, këto lugina misterioze ndodhen disa mijëra metra thellë nën sipërfaqen e ngrirë të kontinentit të akullt.
Të dhëna nga një hartë bashkëpunuese
“Disa nga kanionet nënujore që analizuam arrijnë thellësi që kalojnë 4,000 metra”, tha David Amblàs, një nga bashkautorët e studimit, i cituar nga media britanike. Për të arritur në këto përfundime spektakolare, gjeologët përdorën teknologji të përparuara që u lejojnë atyre të hetojnë thellësitë e Antarktidës si kurrë më parë.
Në prezantimin e studimit të tyre, shkencëtarët tregojnë se ata analizuan të dhënat e ofruara nga versioni i ri i Kartës Ndërkombëtare Batimetrike të Oqeanit Jugor (ISBCO), një bazë të dhënash që përmbledh matjet e thellësisë të marra nga më shumë se 80 institucione nga rreth njëzet vende.
Progres i rëndësishëm teknologjik
Gjatë muajve të fundit, kjo hartë bashkëpunuese është bërë shumë më e saktë, falë shtimit të versioneve të reja dhe gjithnjë e më të përparuara të sondave batimetrike (pajisje që përdoren për të matur thellësinë). Autorët e studimit kështu ishin në gjendje të shqyrtonin thellësitë e kontinentit të akullt në detaje.
“Falë rezolucionit të lartë të bazës së të dhënave të re batimetrike – 500 metra për piksel krahasuar me 1 deri në 2 kilometra për piksel në hartat e mëparshme – ne ishim në gjendje të aplikonim teknika gjysmë-automatizuese në mënyrë më të besueshme për të identifikuar, profilizuar dhe analizuar kanionet nënujore”, përmbledh Riccardo Arosio i University College Cork, cituar nga Indy100.
Program për vizatimin e profileve të kanionit
Gjeologët përdorën një program GIS (Sistemi i Informacionit Gjeografik) të projektuar për të “llogaritur një gamë të gjerë parametrash morfometrikë specifikë për secilin kanion vetëm me disa klikime”. Kjo i lejoi ata të vizatonin profile të sakta të këtyre formacioneve gjeologjike të fshehura.
“Më spektakolarët prej tyre gjenden në Antarktidën Lindore, një zonë e karakterizuar nga sisteme kanionesh komplekse dhe të degëzuara”, thotë David Amblàs. “Këto sisteme shpesh fillojnë me disa maja kanionesh pranë skajit të shelfit kontinental dhe konvergojnë në një kanal të vetëm kryesor që zbret në thellësitë e oqeanit, duke prerë shpatet e pjerrëta dhe të ashpra të shpatit kontinental.”
Dallimet kryesore midis Lindjes dhe Perëndimit të kontinentit
Gjatë hulumtimit të tyre, shkencëtarët vunë re gjithashtu dallime të mëdha midis kanioneve të vendosura nën këtë zonë të Antarktidës dhe atyre të vendosura nën Antarktidën Perëndimore, të ndara në sipërfaqe nga pjesa lindore e kontinentit nga Malet imponuese Transantarktike.
Sipas gjeologëve, kanionet e vendosura në rajonin lindor paraqesin kështu “një sistem më kompleks dhe të degëzuar, duke formuar shpesh sisteme të gjera kanionesh dhe kanalesh me një prerje tërthore tipike në formë U”, ndërsa ato në perëndim janë “më të shkurtra dhe më të pjerrëta, të karakterizuara nga prerje tërthore në formë V”.
Dëshmitarë të historisë kontrastuese akullnajore të Antarktidës
Siç sugjerojnë studiuesit në abstraktin e studimit të tyre, “këto ndryshime mund të pasqyrojnë historitë e kundërta akullnajore të dy rajoneve, me fillimin më të hershëm të Shtresës së Akullit të Antarktidës Lindore që çon në sisteme kanionesh më të vjetra dhe më të zhvilluara”.
“Kjo hipotezë ishte ngritur tashmë pas studimeve të sedimenteve”, kujton David Amblàs, i cituar përsëri nga Indy100. “Por ajo ende nuk ishte përshkruar në gjeomorfologjinë e shtratit të detit në një shkallë të gjerë.”
Kanionet nënujore janë ofrues të biodiversitetit
Sipas autorëve të studimit, zbulimi i këtyre qindra kanioneve nënujore mund të ofrojë një kuptim më të mirë të historisë gjeologjike të Antarktidës, që nga formimi i saj rreth 50 milionë vjet më parë deri në ditët e sotme.
Në fakt, këto të fundit, të varrosura mijëra metra nën akull, ende kontribuojnë ndjeshëm në qarkullimin e oqeanit dhe në jetën, veçanërisht duke lëvizur sedimentet dhe lëndët ushqyese dhe duke lidhur ujërat e cekëta me ato të thella, duke krijuar kështu habitate të pasura me biodiversitet.
Një mjet i vlefshëm për të parashikuar efektet e ngrohjes globale
Gjeologët nga Universitetet e Korkut dhe Barcelonës besojnë gjithashtu se studimi i këtyre kanioneve mund të ofrojë njohuri thelbësore për të kuptuar dhe parashikuar më mirë ndikimin e ngrohjes globale në kontinentin e akullt.
“Ndërveprimi midis këtyre maleve të lashta dhe shtresave të akullit sipërfaqësor mund të ndikojë në nivelet globale të detit dhe modelet klimatike”, shpjegon një artikull në faqen e lajmeve shkencore Rude Baguette . “Studimi i këtyre formacioneve u lejon shkencëtarëve të kuptojnë më mirë se si akulli i Antarktidës mund të reagojë ndaj ngrohjes globale.”
Vetëm një e katërta e shtratit të detit është hartëzuar deri më sot
Deri më sot, jo më pak se 10,000 kanione nënujore janë identifikuar në të gjithë planetin Tokë, por mund të ketë shumë më tepër, siç thekson Indy100, rreth një e katërta e shtratit të detit (27%) është hartëzuar me saktësi deri më tani.
“Ne duhet të vazhdojmë të mbledhim të dhëna batimetrike me rezolucion të lartë në zona të pahartuara, të cilat ka të ngjarë të zbulojnë kanione të reja”, thonë autorët e studimit. “Mbledhja e të dhënave vëzhguese si në vend ashtu edhe nëpërmjet sensorëve të largët dhe vazhdimi i përmirësimit të modeleve tona klimatike do të na ndihmojë të përfaqësojmë më mirë këto procese dhe të rrisim besueshmërinë e parashikimeve të ndikimeve të ndryshimeve klimatike.”
