Nga Klevis Bakillari
Nëse ndodhesh në Beograd në një ditë të vranët, e ke të pamundur të dallosh shkrirjen e këtij qyteti me qiellin. Labirinthi i fasadave gri të huton dhe të kuturis njëkohësisht. Një mori ndërtesash janë lyer në gri me hije të ndryshme. Paradoksalisht, 1,500 fotografi dhe pllaka fotografike të objekteve origjinalë teknikë të instrumenteve dhe aparateve dhe mbi 1.000 plane dhe vizatime. Arkivi i Nikola Teslas u regjistrua në Regjistrin e UNESCO-s në programin ‘Memoria e Botës’ në 2003 për rolin kritik në lidhje me historinë e elektrifikimit të botës. Në qytetin përhimtë, pirja e kafesë është një ‘full time job’. Jo rastësisht,e para “kafana” (kafené) në Evropë u hap në Beograd në shek.XVI, shumë më përpara se të ndodhte në Londër, Paris e Vjenë. Më vonë do të bëhej kulla ‘Albanije’, ‘caffee house’ i parë modern dhe skyscraper i parë serb. Sot, jeta e natës gumëzhinë në ‘Silicon Valley’, një term që vendasit e përdorin për një zonë të qytetit ku ndodhen të gjitha baret, klubet, restorantet moderne dhe i referohet kirurgjisë plastike të zonjushave që zgjedhin ‘party’ atje. Por Beogradi është edhe një ‘Beta global city’. Çdo vit, qytete të rëndësishme ekonomike globale renditen nga Instituti i Kërkimit dhe Globalizimit i cili konsiderohet si instituti kryesor që rendit qytetet e botës. Qytetet kategorizohen si qytete Alpha, Beta ose Gamma bazuar në lidhjen e tyre me pjesën tjetër të botës, rezonancën politiko-ekonomike në rajone, ndikimin kulturor e diplomatik. Qytetet alfa janë nyjet kryesore në rrjetin ekonomik global. Qytetet Beta dhe Gamma janë qytete më të vogla globale që lidhin rajonet ekonomike në rrjetin global. I vizituar prej 3 milion turistësh çdo vit, ai është dhe padron i fakteve kapitale të admirueshme. Sipas ‘Qendrës Ndërkombëtare të Tregëtisë’, Serbia eksportoi produkte me vlerë rreth 19,6 miliardë dollarë përreth globit në 2019. Eksportet më të vlefshme përfshijnë tela/kabllo elektrik të izoluar (7.7% të totalit global), goma të reja (3.8%), makina motorike (3%), produkte të çelikut,hekurit ose aliazhe (2.9%), misër (2.7%), motorë elektrikë dhe gjeneratorë (2.5%), bakër dhe kombinime të bakrit të rafinuar (2.2%),vajra të rafinuar të naftës (1.6%), ilaçe (1.4%) dhe pompa të lëngshme (1.3%). Por rrethimet e bardha murale dikur që i dhanë emrin ‘qytet i bardhë’,janë venitur me kohën dhe Beogradi vjenë sot natyrshëm gri përmes shekujsh të errët të historisë turbulente të ekzistencës. Një ekzistencë për mbijetesë dhe për invazion! Përleshjet e lashta që prej betejës së famshme të Fushë-Kosovës në vitin 1389 ku luftëtari Milosh Obiliç vrau Sulltan Muratin, deri në ngjarjet shek.XX, ku historia dhe mitet janë ndërthurur në një besim pothuajse nacional. Shembull i parë ishte car Lazari, i cili në prag të betejës ku mbeti i vrarë, u betua se “Ështe më mirë të vdesësh në betejë se sa te jetosh me turp,” në atë që përkujtohet si një disfatë që çoi në pothuajse pesë shekuj errësirë nën zgjedhën Otomane. Fakt është se gjatë sundimit osman në Beograd kishte 273 xhami. Sot ka vetëm një, është xhamia Bajrakli.
Beogradi është një qytet që mban në damarët e tij historinë dhe tensionet e shekujve, por njëkohësisht bart edhe mundësinë e një të ardhmeje ndryshe. Pra, i shtrirë mbi Danub e Sava, ai është një portë natyrore ku takohen Lindja dhe Perëndimi, një hapësirë ku kulturat janë përzier e kanë lënë gjurmë të pashlyeshme. Në këtë nyje ballkanike, ndodhet një potencial i madh për bashkëpunim e përbashkim, nëse shikimi ngrihet përtej plagëve të së shkuarës.
Rajoni shpesh përshkruhet me fjalë të vjetra si “fuçi baruti”, Beogradi mund të jetë ai që e kthen metaforën në diçka më të qetë: një vatër ku baroti shndërrohet në dritë, ku qytetet ballkanike ndërtojnë ura e jo mure. Serbia, me kryeqytetin e saj, është e vendosur midis dy botëve – Perëndimit dhe Lindjes – por kjo nuk është vetëm barrë; është edhe pasuri. Sepse pikërisht kjo pozitë e mesme e bën atë të ketë aftësinë të ndërmjetësojë, të kuptojë gjuhë të ndryshme, të mbajë ura të hapura.
E ardhmja e Beogradit dhe e Ballkanit lidhet fort me marrëdhëniet e fqinjësisë. Një kapitull i ri i hapur, me fqinjët, do ta shndërronte Serbinë në një faktor paqeje. Nuk do të ishte më kujtimi i luftërave ai që do të udhëhiqte, por përvoja e bashkëpunimit dhe e progresit. Projekti i nismave rajonale, siç ishte “Ballkani i Hapur” apo format të tjera integrimi, mund të jenë fillimi i një rruge ku interesat ekonomike dhe mirëqenia e njerëzve të tejkalojnë kufijtë politikë.
Në këtë rrugë, Beogradi nuk duhet të shihet si rivali i përhershëm, por si partneri i domosdoshëm. Po të marrë përsipër një rol bashkues, ai mund të bëhet qendra e një hapësire ku njerëzit lëvizin lirshëm, tregtia lulëzon dhe urat e Danubit bëhen simbol i lidhjeve mes popujve. Një Serbi që e shikon veten si pjesë e barabartë e mozaikut ballkanik, do të ishte fitore për të gjithë.
Ballkani ka vuajtur shumë nga ndarjet, nga kufijtë e ngurtë dhe nga keqkuptimet. Nëse Beogradi zgjedh rrugën e bashkëpunimit, atëherë historia mund të marrë një kthesë pozitive. Një ditë, ndoshta, kryeqyteti serb do të kujtohet jo vetëm si vendi i ngjarjeve të mëdha të së kaluarës, por edhe si qyteti që e nisi rrugën e një epoke të re ballkanike – epokës së pajtimit dhe të progresit të përbashkët.
Beogradi është më shumë se një qytet i madh ballkanik. Ai është një simbol i asaj që mund të bëhet kur një vend zgjedh të shohë nga e ardhmja. Nëse ai e merr përsipër rolin e urës, Ballkani nuk do të jetë më sinonim i tensioneve, por i mundësive. Dhe kjo është një rrugë ku të gjithë fitojnë.
