Shkencëtarët kanë konfirmuar se Yersinia pestis, bakteri përgjegjës për murtajat e mëvonshme si Vdekja e Zezë, shkaktoi gjithashtu Murtajën e Justinianit – pandemia e parë e regjistruar në histori 1,500 vjet më parë.
Në një zbulim të jashtëzakonshëm, shkencëtarët për herë të parë kanë qenë në gjendje të gjurmojnë bakteret vdekjeprurëse përgjegjëse për pandeminë më të hershme të regjistruar deri në epiqendrën e saj. Murtaja e Justinianit, e cila shkatërroi Mesdheun lindor 1,500 vjet më parë, është përshkruar në shkrimet historike – por deri më tani, mikroorganizmi shkaktar mbeti i panjohur.
Studiuesit kanë identifikuar gjurmë të bakterit Yersinia pestis në një varr masiv nën rrënojat e Jerashit në Jordani, duke ofruar provën e parë të drejtpërdrejtë biologjike të Murtajës së Justinianit.
“Për shekuj me radhë jemi mbështetur në të dhëna të shkruara që përshkruajnë sëmundjen shkatërruese, por na kanë munguar prova të forta biologjike të pranisë së murtajës”, tha Rice HY Jiang, autore kryesore e studimit dhe profesoreshë e asociuar në Shkollën e Shëndetit Publik të Universitetit të Floridës Jugore.
“Gjetjet tona ofrojnë një pjesë të munguar të asaj enigme, duke ofruar pasqyrën e parë të drejtpërdrejtë gjenetike se si u zhvillua kjo pandemi në zemër të perandorisë”.
Si shkaktoi Yersinia pestis një pandemi
Murtaja e Justinianit, e cila filloi në vitin 541 pas Krishtit, ishte pandemia e parë e regjistruar në botë. Ndërsa përfshiu Mesdheun lindor dhe Perandorinë Bizantine, disa historianë besojnë se ishte një nga pandemitë më vdekjeprurëse në histori, duke rezultuar në vdekjen e rreth 15 deri në 100 milionë njerëzve gjatë dy shekujve të përsëritjes.
Misteri që fshihet pas murtajës tani është zgjidhur: studiuesit besojnë se ajo u shkaktua nga Yersinia pestis, e njëjta baktere përgjegjëse për shpërthimet e mëvonshme, përfshirë Murtajën e Zezë në vitin 1346.
Bakteri zoonotik përhapet kryesisht nga pleshtat që infektojnë brejtësit, veçanërisht minjtë që jetojnë në kontakt të ngushtë me njerëzit, dhe mund të transmetohet drejtpërdrejt midis njerëzve në formën e tij pulmonare.
Zgjidhja e një misteri 1500-vjeçar
Duke përdorur teknika të përparuara të ADN-së, studimi i ri, i udhëhequr nga një ekip ndërkombëtar nga Universiteti i Floridës së Jugut dhe Universiteti i Atlantikut të Floridës, shqyrtoi tetë dhëmbë njerëzorë të gjetur në dhomat e varrimit poshtë hipodromit të lashtë romak në Jerash.
ADN-ja zbuloi se viktimat kishin lloje pothuajse identike të Y. pestis, duke konfirmuar praninë e baktereve në perandori midis viteve 550 dhe 660 pas Krishtit . Gjetjet tregojnë një shpërthim të shpejtë dhe vdekjeprurës, në përputhje me përshkrimet historike të vdekjeve masive.
“Vendi i Jerashit ofron një vështrim të rrallë se si shoqëritë e lashta iu përgjigjën fatkeqësive të shëndetit publik”, tha Jiang.
“Jerashi ishte një nga qytetet kryesore të Perandorisë Romake Lindore, një qendër tregtare e dokumentuar me ndërtesa madhështore. Që një vend që dikur ishte ndërtuar për argëtim dhe krenari qytetare është shndërruar në një varr masiv në një gjendje emergjence tregon se qendrat urbane ndoshta ishin të mbingarkuara”.
Një studim i lidhur tregon se Y. pestis qarkullonte midis popullatave njerëzore për mijëvjeçarë para epidemisë së Justinianit. Ai gjithashtu sugjeron që pandemitë e mëvonshme, duke përfshirë Murtajën e Zezë dhe rastet sporadike të sotme, nuk lindën nga një burim i vetëm, por lindën në mënyrë të pavarur nga rezervuarët shtazorë.
“Ne kemi luftuar murtajën për mijëra vjet dhe njerëzit ende po vdesin prej saj sot”, tha Jiang.
“Ashtu si COVID-i, ai vazhdon të evoluojë dhe masat e kontrollit padyshim nuk mund ta zgjidhin atë. Duhet të jemi të kujdesshëm, por kërcënimi nuk do të zhduket kurrë”, përfundoi ai.
