Televizioni amerikan Fox News i ka kushtuar një artikull të zgjeruar vrasjes së gjyqtarit Astrit Kalaja, i cili u qëllua për vdekje më 6 tetor brenda sallës së gjyqit në Tiranë, ndërsa po mbikëqyrte një çështje pronësie. Mediat amerikane e kanë përshkruar ngjarjen si “një akt tronditës që nxori në pah zemërimin në rritje ndaj sistemit të drejtësisë shqiptare dhe dështimin e reformës në drejtësi”.
Sipas Fox News, ekzekutimi i Kalajës “u shndërrua shpejt në një rrufe për pakënaqësinë mbarëkombëtare ndaj gjyqësorit shqiptar”, ndërsa kujton se dy persona të tjerë mbetën të plagosur dhe autori 30-vjeçar është arrestuar.
Në artikull citohet ish-ambasadori i Shqipërisë në SHBA dhe OKB, Agim Nesho, i cili thekson se reformat e mbështetura nga BE dhe SHBA “janë kthyer në një instrument politik, që ka minuar institucionet demokratike dhe ka përqendruar pushtetin në duart e ekzekutivit”.
“Besimi i publikut në sistemin e drejtësisë është gërryer rëndë. Mosfunksionimi institucional ka arritur në nivele që disa njerëz ndihen të detyruar të marrin drejtësinë në duart e tyre një shenjë e rrezikshme e kthimit prapa të demokracisë,” deklaroi Nesho.
Më 6 tetor, gjyqtari i Gjykatës së Apelit të Shqipërisë, Astrit Kalaja, u qëllua me armë brenda sallës së gjyqit në Tiranë, ku ai mbikëqyrte një çështje mosmarrëveshjeje pronësore, sipas Komisionit Ndërkombëtar të Juristëve. Kalaja vdiq nga plagët e marra dhe dy të tjerë u plagosën gjatë të shtënave. I dyshuari 30-vjeçar është arrestuar.
Vrasja e Kalajës u shndërrua shpejt në një shkop rrufeje për pakënaqësi mbarëkombëtare ndaj gjyqësorit shqiptar.
Ish-ambasadori i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara dhe në Kombet e Bashkuara, Agim Nesho, i tha Fox News Digital se reformat e zbatuara pothuajse një dekadë më parë nga Bashkimi Evropian dhe SHBA-të “kishin për qëllim forcimin e sundimit të ligjit”, por janë “transformuar në një instrument politik, duke minuar institucionet demokratike dhe duke përqendruar pushtetin në duart e ekzekutivit”.
“Si rezultat,” tha Nesho, “besimi i publikut në sistemin e drejtësisë është gërryer rëndë, me mosfunksionimin institucional që ka arritur në një nivel ku disa segmente të shoqërisë ndihen të shtyra të marrin drejtësinë në duart e tyre një shenjë e rrezikshme e kthimit prapa të demokracisë.
Kreu i Partisë Demokratike të opozitës , Sali Berisha, i tha Fox News Digital se vrasja e Kalajës ishte një akt i neveritshëm dhe një zile alarmi që nuk duhet injoruar.
Berisha tha se mbështetja e dukshme që ka fituar akti, përfshirë krijimin e një GoFundMe, tani joaktiv, për të mbështetur të drejtat ligjore të vrasësit, tregon një protestë kundër një gjyqësori jofunksional, kundër një sistemi gjyqësor të korruptuar dhe të politizuar.
Berisha tha se reformat gjyqësore e lanë vendin pa Gjykatë Kushtetuese dhe pa Gjykatë të Lartë për më shumë se pesë vjet, duke krijuar një numër të konsiderueshëm çështjesh të prapambetura” prej rreth 200,000 çështjesh. Ai tha se procesi i verifikimit të personelit gjyqësor u shndërrua në një gjueti shtrigash kundër magjistratëve që perceptoheshin si të pavarur ose potencialisht me prirje të djathta. Sipas Berishës, kjo çoi në armatosjen e gjyqësorit kundër opozitës.
Një raport i vitit 2020 mbi ndihmën e SHBA-së për Shqipërinë përshkruan përpjekjet amerikane dhe të BE-së për të rivendosur integritetin e sistemit të drejtësisë në Shqipëri. Raporti thotë se USAID-i ndihmoi Gjykatën e Lartë në krijimin e një procedure për të menaxhuar 72% të 35,000 çështjeve të prapambetura.
Gjithashtu deklaroi se 125 nga 286 gjyqtarë dhe prokurorë që iu nënshtruan procedurave të verifikimit ishin shkarkuar për pasuri të pashpjegueshme, lidhje me krimin e organizuar ose paaftësi, ndërsa 50 gjyqtarë zgjodhën të jepnin dorëheqjen në vend që t’i nënshtroheshin verifikimit.
Berisha pohoi se, pas reformave, tani duhen rreth 15-20 vjet për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ligjore. “Drejtësia e vonuar është drejtësi e mohuar”, tha Berisha.
Avokati Besnik Muçi, ish-prokuror dhe gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese të Shqipërisë, i tha Fox News Digital se reformat gjyqësore synojnë “të krijojnë një sistem drejtësie të besueshëm, të drejtë, të pavarur, profesional dhe të orientuar drejt shërbimeve, i cili është i hapur, i përgjegjshëm dhe efikas”. Ai tha se sistemi i drejtësisë në Shqipëri “ka dështuar në pothuajse të gjitha” parametrat.
Muçi tha se numri i çështjeve të prapambetura në gjykata përbëhet nga rreth 150,000 çështje. Ai vuri në dukje gjithashtu se mbyllja e pesë gjykatave të apelit dhe disa gjykatave të shkallës së parë ka “pothuajse bllokuar aksesin e qytetarëve në drejtësi”. Ai shpjegoi gjithashtu se shumica e ndërtesave të gjykatave nuk “përmbushin … kushtet dhe standardet e sigurisë të nevojshme”.
” Qytetarët nuk besojnë te sistemi i drejtësisë”, tha Muçi.
Pas vrasjes së Kalajës, Shoqata e Avokatëve të Korçës dhe Shoqata Kombëtare e Avokatëve të Shqipërisë bojkotuan seancat gjyqësore më 9-10 tetor. Drejtori i Shoqatës së Avokatëve të Korçës, Nevzat Tarelli, i tha stacionit të lajmeve CNA se vrasja e Kalajës nxori në pah nevojën për rritje të sigurisë dhe besimit tek personeli gjyqësor. Ai tha gjithashtu se “njerëzit që presin drejtësi në kohën e duhur, nëse nuk e marrin atë, nuk kanë më besim në drejtësi”.
Engjëll Agaçi, sekretari i përgjithshëm i Këshillit të Ministrave të Shqipërisë, nuk iu përgjigj pyetjeve të Fox News Digital në lidhje me pakënaqësinë mbarëkombëtare me gjyqësorin apo madhësinë e numrit të madh të çështjeve të prapambetura gjyqësore në Shqipëri.
Një zëdhënës i Departamentit të Shtetit nuk pranoi t’u përgjigjej pyetjeve në lidhje me suksesin e përpjekjeve të reformës gjyqësore të mbështetura nga SHBA-të në Shqipëri ose të trajtonte çështjet që ka nxjerrë në pah vrasja e Kalajës.
“Ne u shprehim ngushëllimet tona më të thella viktimave të këtij sulmi dhe familjeve të tyre dhe dënojmë fuqimisht përdorimin e dhunës kundër gjyqtarëve dhe prokurorëve”, tha zëdhënësi.
