Një shekull pas lindjes së tij, Andrea Camilleri rikthehet në qendër të skenës kulturore italiane me një ekspozitë që e ndriçon figurën e tij në gjithë thellësinë dhe gjallërinë krijuese.
Në Palazzo Firenze, zemra historike e Romës, hapet për publikun ekspozita “Skena, zëra, thekse, shkrime: teatri i pafund i Andrea Camillerit”, e cila qëndron e hapur nga 23 tetori deri më 9 nëntor 2025.
Një udhëtim në universin e Camillerit
Ekspozita e çon vizitorin në një udhëtim përmes jetës dhe veprës së një prej shkrimtarëve më origjinalë të shekullit XX. Përmes dokumenteve të papublikuara, dorëshkrimeve, fotografive, letrave personale, kopjeve të rralla dhe materialeve audiovizive, zbulohet Camilleri si poet, regjisor, dramaturg, autor për radion e televizionin dhe romancier i madh.
Në çdo hap të këtij rrugëtimi shfaqet pasioni i tij për gjuhën dhe tingullin, për thekset e ndryshme të Italisë, për mënyrat se si fjalët ndërtojnë botë dhe personazhe.
Në një prej seksioneve më tërheqëse, publiku njeh Camillerin regjisor, i frymëzuar nga Pirandello, Beckett e Ionesco, si dhe Camillerin poet, që shkruan vargjet e para në vitet e rinisë në Siçili. Një tjetër pjesë e ekspozitës ndalet te periudha e tij në RAI, ku krijon dhe përshtat skenarë për radio dhe televizion, duke vendosur bazat e një stili unik që më vonë do të shndërrohet në letërsi.
Nga skena te faqet e romaneve
Në qendër qëndron figura e shkrimtarit që ndërtoi një botë të tërë rreth komisarit Montalbano, një personazh që i dha gjuhës siciliane një dimension të ri kulturor. Letërsia e Camillerit bashkon realen me fantazinë, ironinë me ndjeshmërinë, duke shndërruar jetën e përditshme në një “teatër të pafund”, ku çdo zë e çdo theks ka vlerë.
Ekspozita e përforcon këtë ide përmes kombinimit të tekstit, zërit dhe imazhit: një audioudhëzues me zërin e aktorit Marco Presta, dikur student i Camillerit, udhëheq vizitorët përmes historive dhe reflektimeve të mjeshtrit.
Zëri që mbetet përtej kohës
Rrugëtimi mbyllet me monologun “Bisedë mbi Tiresian” (Conversazione su Tiresia), që Camilleri e interpreton vetë në Teatrin Grek të Sirakuzës në vitin 2018, një vit para ndarjes nga jeta. Kjo pjesë përbën kulmin emocional të ekspozitës: zëri i shkrimtarit, tashmë i verbër, por i mbushur me dritë mendimi, flet për jetën, artin dhe fatin njerëzor me qetësi dhe mençuri të jashtëzakonshme.
Në këtë mënyrë, Camilleri mbetet një zë i gjallë i letërsisë, një shembull i rrallë krijimtarie që bashkon breza dhe kultura.
Ekspozita realizohet nga Shoqëria Dante Alighieri, në bashkëpunim me Fondin Andrea Camilleri, me kujdesin shkencor të Giulio Ferroni dhe prodhimin e Arthemisia.
Projekti bën pjesë në programin kombëtar të Centenarit Camilleri 100, që synon të nderojë trashëgiminë e një autori që e ktheu fjalën në art dhe Italinë në një skenë universale rrëfimi.
