Në verën e vitit 1961, një grua polake, Teresa Çuku (Machau), shkruante me dorë një letër plot ndjenja, dhimbje dhe përulësi, drejtuar vetë Enver Hoxhës. Ajo i lutej udhëheqësit shqiptar që t’i jepte vizë hyrjeje për në Shqipëri — për t’u ribashkuar me bashkëshortin e saj shqiptar, Sulejman Çuku, me të cilin ishte martuar gjatë studimeve në Poloni. Letra e saj ishte një dëshmi prekëse e një dashurie të ndaluar nga politika.
“Ju lutem me gjithë përulësi të më ndihmoni në situatën time tragjike,” — shkruante ajo. “Bashkëshorti im, Sulejman Çuku, është një qytetar i ndershëm dhe besnik ndaj Atdheut të tij. Djali ynë i vogël, Marek, po rritet pa babanë. Ju lutem të më jepni leje që të vij në Shqipëri e të jetoj me ta.”
Por për Teresa Çukun, dashuria nuk mjaftonte për të thyer muret e ideologjisë komuniste. Vetëm pak muaj më pas, në Tiranë, një dokument zyrtar me titullin “Informacion mbi letrën e qytetares polake Teresa Çuku (Machau)” i përgatitur nga Ministria e Punëve të Jashtme, vulosi fatin e saj: kërkesa për vizë u refuzua. Arsyeja? Martesa e saj me një shtetas shqiptar ishte “e paligjshme”, sepse ishte kryer pa lejen e organeve të Republikës Popullore të Shqipërisë.
Në raportin që mban firmën e zyrtarit Kujtim Myzyri, theksohet se ambasada shqiptare në Varshavë nuk ishte dakord me martesën, “për shkak të së kaluarës së familjes së Teresës” dhe për faktin se “babai i saj kishte qenë përkrahës i qeverisë polake të Londrës”, pra i një orientimi pro-perëndimor. Edhe pse ishte vrarë nga gjermanët gjatë kryengritjes së Varshavës në gusht të vitit 1944, për regjimin e Tiranës kjo nuk mjaftonte për ta konsideruar “të besueshme politikisht”.
Në fund të dokumentit, në anë të majtë, është shkruar me dorë një shënim i shkurtër, por i ftohtë:
“Shokut Ramiz: mendojmë t’i mos i japim përgjigje.”
Vendimi u nënshkrua nga zyrtarët e lartë të Ministrisë më 30 korrik 1962.
Në atë kohë, pas prishjes së marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik në gusht 1961, Shqipëria ndërpreu çdo lidhje me vendet e tjera të bllokut lindor, përfshirë Poloninë. Qindra bashkëshorte të huaja të shqiptarëve që kishin studiuar jashtë, u ndaluan të hynin në vend. Disa prej tyre u shpallën të padëshiruara, të tjera mbetën përgjithmonë të ndara nga familjet e tyre.
Letra e Teresa Çukut është një nga dhjetëra dëshmi të grave polake që iu lutën më kot regjimit shqiptar për t’u ribashkuar me burrat e tyre. Një letër që fillon me fjalët “Ju lutem me gjithë zemër të më ndihmoni” dhe mbaron me heshtjen e shtetit që nuk ia ktheu kurrë përgjigjen.
Një histori dashurie që mbeti e bllokuar mes dy botëve: ajo e ndjenjës njerëzore dhe ajo e dogmës ideologjike, që në Shqipërinë e asaj kohe, kishte gjithmonë fjalën e fundit./vna
