Takimi i sotëm mes qeverisë shqiptare dhe asaj italiane nuk është i pari (pas rënies së komunizmit). Gjatë vitit 1991, marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Italisë njohën një zgjerim dhe intensifikim të dukshëm në të gjitha fushat e bashkëpunimit, përfshirë edhe atë midis rajoneve dhe qyteteve të dy vendeve.
Në këtë periudhë, Italia u bë partneri më i afërt dhe më aktiv i Shqipërisë në arenën ndërkombëtare. Delegacione të shumta, si nga Italia në Shqipëri ashtu edhe anasjelltas, zhvillonin kontakte të vazhdueshme për projekte bashkëpunimi, të cilat konsideroheshin ndër më premtueset e kohës. Shqipëria dukej sikur kishte hyrë nën patronazhin politik e ekonomik të Italisë, në një proces që shumëkush e përkufizonte si “Plani Marshall italian” për vendin tonë.
Megjithatë, pavarësisht entuziazmit fillestar dhe shpalljeve të bujshme të ndihmave italiane, shumë prej tyre nuk arritën të konkretizoheshin. Pengesat burokratike, mungesa e qartësisë politike dhe procedurat e ndërlikuara administrative në të dy anët e Adriatikut bënë që një pjesë e madhe e projekteve të mbetej në letër. Shpesh, shifrat e ndihmave të shpallura publikisht ishin kontradiktore me realitetin financiar të disponueshëm, duke theksuar karakterin politik të shumë prej këtyre nismave.
Në këtë klimë, më 12 shtator 1991, u zhvillua në Romë takimi i parë zyrtar i një qeverie demokratike shqiptare me qeverinë italiane. Delegacioni shqiptar, i përbërë nga gati gjysma e kabinetit qeveritar dhe i kryesuar nga Kryeministri Ylli Bufi, zhvilloi një program të ngjeshur takimesh dhe nënshkrimesh marrëveshjesh me homologët italianë në Pallatin Chigi. Në këtë takim historik morën pjesë nga pala italiane Kryeministri Xhulio Andreotti, ministri i Jashtëm Gianni De Michelis, ministrja e Emigracionit Margherita Boniver dhe ministri i Brendshëm Vincenzo Scotti.
Gjatë bisedimeve u diskutuan një sërë projektesh zhvillimore që do të ndihmonin në rindërtimin ekonomik të Shqipërisë pas rrëzimit të sistemit komunist. Sipas planit afatshkurtër dhe afatmesëm të bashkëpunimit, u parashikua një fond prej rreth 800 milionë dollarësh amerikanë, i dedikuar kryesisht për sektorët e energjetikës, naftës, rrugëve dhe industrisë ushqimore.
Në këtë kuadër, u nënshkruan disa marrëveshje që parashikonin ndihma të jashtëzakonshme brenda një periudhe të shkurtër kohe. Ato përfshinin furnizime ushqimore emergjente deri në fund të dhjetorit, ndihma për arsimin dhe pajisjen e shkollave, si edhe mbështetje financiare për bilancin e pagesave të Shqipërisë.
Gjithashtu, u nënshkruan një sërë kontratash bashkëpunimi për tetë projekte strategjike, të cilat duhej të nisnin zbatimin deri në fund të vitit 1992. Këto përfshinin:
• zgjerimin e portit të Durrësit;
• ndërtimin e dy autostradave (veri-jug dhe lindje-perëndim);
• elektrifikimin e linjave hekurudhore;
• modernizimin e fabrikës së kromit;
• ngritjen e një fabrike tekstilesh, ndër të tjera
Megjithëse kontratat u firmosën, asnjë nga këto projekte nuk mori zbatim konkret për mungesë financimi dhe garancish sigurie. Edhe projektet me financim privat, veçanërisht në fushën e turizmit dhe shërbimeve, u përballën me të njëjtat pengesa. Agjencia italiane e sigurimit të kredive SACE, pavarësisht mesazheve pozitive të politikës italiane, nuk ofroi mbulim për investimet në Shqipëri, duke e klasifikuar vendin ndër më të rrezikshmit në Evropë për investime.
Kështu, ndonëse takimi i 12 shtatorit 1991 shënoi një moment historik në marrëdhëniet shqiptaro-italiane, ai gjithashtu zbuloi kufijtë dhe vështirësitë e tranzicionit të hershëm shqiptar, një periudhë ku shpresa për ndihmë ndërkombëtare u përplas me realitetin e pasigurisë ekonomike dhe mungesës së strukturave të qëndrueshme shtetërore.
