Në rrugët e Kukësit, në veri të Shqipërisë, rreth njëzet kilometra larg kufirit me Kosovën, shumë makina lëvizin me timon në të djathtë dhe me targa britanike. Këto makina luksoze ecin me shpejtësi mes ndërtesave të zbehta që datojnë nga koha komuniste dhe shtrihen përgjatë liqenit artificial dhe maleve të këtij qyteti me 60.000 banorë, ndër më të varfrit e vendit, ku paga mesatare nuk kalon 700 euro në muaj.
Gjatë dhjetë viteve të fundit, me shpresën për një jetë më të mirë, mijëra banorë të zonës janë nisur drejt Mbretërisë së Bashkuar, shumica në mënyrë klandestine. Vetëm gjatë vitit 2022, sipas të dhënave publike më të fundit, 12.000 shqiptarë nisën një udhëtim prej mbi 2.000 kilometrash për të tentuar kalimin nga Franca drejt Anglisë.
Disa prej tyre, megjithatë, kthehen mbrapsht: Elvant Gashi, nga Kukësi, kaloi tetë vjet në Londër. Por i zhgënjyer nga jeta atje, larg familjes së tij (përveç një xhaxhai ku mësoi zanatin e berberit), ky emigrant 28-vjeçar vendosi të rikthehet në qytetin e tij të lindjes në qershor për të hapur një berberhane.
Kushtet e vështira
Në Mbretërinë e Bashkuar, shumica e këtyre të rinjve (dhe disa gra të rralla) jetojnë në kushte të vështira, shpesh si punëtorë të paformalizuar ose punonjës në plantacione të paligjshme kanabisi, kryesisht të kontrolluara nga trafikantë droge shqiptarë. Prej dy vitesh, disa prej tyre, të lodhur, kthehen duke sjellë ndonjëherë makina të reja luksoze, si një dëshmi e supozuar e suksesit të tyre larg Ballkanit.
Kukësi, e njohur si qyteti i parë që u dominua për Çmimin Nobel për Paqen në vitin 2000 për pritjen e qindra mijëra refugjatëve kosovarë gjatë luftës, është bërë objektiv kryesor i rrjeteve të trafikantëve që nga viti 2021. Në vend të 10.000 eurove të zakonshme, trafikantët ofrojnë udhëtimin për Londër për 2.000 deri 3.000 euro për person dhe e reklamojnë këtë në dhjetëra video të postuara në TikTok.
Në të njëjtën platformë, imazhe që tregojnë një jetesë luksoze, shpesh false, në Angli postohen nga krijues përmbajtjesh shqiptarë, disa prej të cilëve nga Kukësi. Ndër këta influencues lokalë është edhe Aleks Vishaj, i cili shfaqet rregullisht për 235.000 ndjekësit e tij pranë Big Ben-it, duke drejtuar një Ferrari të zi.
Suksesi i përzier
Qeveria shqiptare tentoi të ndalojë këto largime masive. Në 2022, kryeministri Edi Rama nënshkroi një marrëveshje bashkëpunimi me homologun britanik, konservatorin Boris Johnson, për vendosjen e njësive të policisë shqiptare në Dover, pranë agjentëve britanikë, për të ndaluar mbërritjen e anijeve me emigrantë.
Në Kukës dhe rrethinat e tij, autoritetet shqiptare vendosin kamera, të financuara nga Londra, për të monitoruar rrjetet e trafikantëve të lidhura me krimin e organizuar. Kufitarët përdorin gjithashtu dronë të ofruar nga Mbretëria e Bashkuar.
Në një sallë bilardoje në Kukës, në vitin 2022, qyteti duket i zbrazur nga rinia.
Ambasada britanike, gjithashtu, investon në vend 6 milionë sterlina (afërsisht 7 milionë euro) në një program me një emër premtues, ‘New Perspectives’ (“Perspektiva të reja”): synimi është financimi i projekteve të trajnimit ose krijimit të bizneseve, me qëllim të dekurajojë të rinjtë të largohen.
Por suksesi ka qenë i përzier, pasi ‘New Perspectives’ ka mbështetur kryesisht sipërmarrës që tashmë ishin të njohur, më shumë se sa të rinj në vështirësi. Në mes të verës së vitit 2025, zyra lokale e programit mbylli papritmas dyert. Kur u pyet për këtë mbyllje, kryeministri Edi Rama shpjegoi se ‘New Perspectives’ nuk ishte menduar për të qëndruar gjatë. “Britanikët erdhën thjesht për të qetësuar ndërgjegjen e tyre,” pranon ai në mënyrë befasuese.
“Ne kemi potencial”
Albert Halilaj, kryebashkiak i Kukësit prej dy vitesh, është plot ide për të mbajtur të rinjtë në qytet. Me fonde publike, ky ish-inspektor i tatimeve në kryeqytet po përgatitet të hapë qendrën e parë të trajnimit për të mësuar të rinjtë pas maturës me zanatet e hidraulikës, elektricitetit dhe turizmit. “Këtu, mes liqenit dhe maleve, kemi potencial për të mirëpritur vizitorë gjatë gjithë vitit,” thekson ai nga zyra e tij, ku qëndron një flamur i vogël europian.
Për të tërhequr njerëz në këtë zonë të izoluar të Shqipërisë, kryetari i bashkisë, i cili është kontaktuar nga një grup investitorësh austriakë, ëndërron të hapë një stacion skish. Ekipi bashkiak po mendon gjithashtu të shndërrojë në salla ekspozitash për artistët kilometrat e bunkerëve nën tokë, të cilët dikur strehonin një shkollë dhe një spital dhjetëra metra nën tokë gjatë diktaturës komuniste (1946-1991).
Prej dy vitesh, Kukësi ka nisur, me mbështetjen financiare të Bashkimit Europian (Shqipëria është kandidat zyrtar për t’u bashkuar me BE-në që nga viti 2014), një projekt të madh rinovimi të “pallatit të kulturës”, ku tani zhvillohen koncerte dhe shfaqje teatrore.
Para se të merrte drejtimin e kësaj institucioni, në fillim të vitit 2024, Glegeis Lleshaj, 24 vjeç, djali i një hotelieri lokal, shpesh kishte menduar të linte Shqipërinë. Fëmijëria e tij ishte formuar nga largimet e shokëve të tij. “Kur isha 15 vjeç, ne ishim 32 nxënës në klasë, dhe vitin tjetër mbetën vetëm 24,” rrëfen i riu, me macen e tij gri në krahë. “Të gjithë kishin shkuar për në Angli”. Mes tyre, Ervini, miku i tij më i mirë, u largua nga Kukësi pa lajmëruar askënd.
“I dëshpëruar” nga kjo ndarje, Glegeis Lleshaj vendosi, vite më vonë, të dramatizojë këtë histori. Video e publikuar në TikTok në korrik 2024, u shikua më shumë se 1,6 milion herë.
Muajt e fundit, ky regjisor i ri, që nuk ka pasur asnjë lajm nga miku i tij, ka nisur një turne në kinematë dhe shkollat e mesme të veriut të Shqipërisë. Atje rrëfen “historitë e tmerrshme” të emigrantëve shqiptarë në Mbretërinë e Bashkuar, mes mbytjeve në Kanalin e La Manshit dhe shpresave të zhgënjyera. Edhe pse disa të rinj dukeshin “të befasuar” nga këto rrëfime, Glegeis Lleshaj e di “se do të jetë shumë e vështirë ta ndalojë këtë fenomen”.
7.000 euro për trafikantët
Ndërsa, në mes të shtatorit, dielli perëndon, rrugët e Kukësit marrin jetë. Tregjet dhe kafenetë mbushen, dhe salla e bilardos në qendër të qytetit shndërrohet në vend takimi. Dhjetëra familje ecin përgjatë rrugës kryesore, e cila është e mbyllur për trafikun.
Afër një stende me misër të pjekur mbi një skarë të improvizuar, Erioni (nuk dëshiron të tregojë mbiemrin), 16 vjeç, shijon mbrëmjen me miqtë. Dy javë më parë, adoleshenti me shikim melankolik priste në Calais (Pas-de-Calais), gati për të kaluar La Manshin me babanë e tij, i cili u kishte paguar 7.000 euro trafikantëve me shpresën për të shkuar në Angli. “Kisha planifikuar të punoja në një plantacion kanabisi,” pranon ai pa hezitim, ky fans i reperit të famshëm shqiptar, Noizy, që ende ëndërron herë pas here për një karrierë në muzikë.
Por, vetëm pas disa minutash në një det të trazuar, anija e tyre e përkohshme mori flakë para se të fundosej. Në bregun e Hauts-de-France, babai dhe djali u “ndoqën” nga policia franceze, rrëfen adoleshenti me tatuazhe në krahë me fjalët family (“familje”), mom (“nënë”) dhe dad (“baba”).
I ndaluar, Erioni u kthye në Shqipëri, ku gjeti përsëri nënën e tij. Babai i tij, megjithatë, arriti të mbërrijë në Mbretërinë e Bashkuar. Djali i ri tashmë ka marrë vendimin e tij: do të kthehet sërish në Calais për të tentuar një herë tjetër të arrijë në Londër./ LE MONDE
