Prej më shumë se një dekade, raporti midis qeverisë së Edi Ramës dhe Gjykatës Kushtetuese ka qenë një nga nyjet më të errëta të sistemit institucional shqiptar. Në disa raste, qeveria dhe shumica parlamentare kanë shpërfillur vendimet e Kushtetueses, duke krijuar një precedent të rrezikshëm: kur një vendim nuk i shkon për shtat pushtetit, ai thjesht nuk zbatohet.
Por rasti i fundit, ai i Belinda Ballukut, e çon këtë raport në një fazë të re — edhe më të rrezikshme.
1. Si ka funksionuar “modeli Rama” deri më sot: shpërfillja e vendimeve të Kushtetueses
1.1. Rasti “Olta Xhaçka” – shkelja e drejtpërdrejtë e një vendimi të Gjykatës Kushtetuese
Kushtetuesja kërkoi që mandati i deputetes të shqyrtohej për konflikt interesi.
Parlamenti, i kontrolluar nga shumica e Ramës, e refuzoi disa herë dërgimin e çështjes në Gjykatë — duke e bërë të pavlefshëm vendimin e institucionit më të lartë të vendit.
Ky ishte një akt i paprecedentë: parlamenti thjesht u vendos mbi Kushtetutën dhe mbi gjykatën që ka detyrën ta interpretojë atë.
1.2. Shtatë vendime të tjera të shpërfillura
Në vitet e fundit, parlamenti ka lënë pa zbatuar një sërë vendimesh të Kushtetueses që lidhen me:
– të drejtat e familjes dhe trashëgimisë,
– votën e emigrantëve,
– detyrimet e studentëve të mjekësisë,
– rregullat për kandidatë të pavarur,
– procedurat për procese gjyqësore të drejta.
– Për asnjë prej tyre nuk pati ndëshkim, përgjegjësi apo reflektim politik.
Në praktikë: Kushtetuesja vendos, parlamenti i Ramës vendos të mos zbatojë.
1.3. Instrumentalizimi i GJK në raste të tjera
Në disa vendime që lehtësuan pozicione politike të mazhorancës (si rasti Veliaj), GJK u akuzua se po funksiononte si “krah i pushtetit”, jo si arbitër i pavarur.
Kjo krijoi perceptimin se qeveria herë e sulmon, herë e përdor gjykatën — gjithmonë në varësi të interesit politik.
2. Rasti Berisha: kur Kushtetuesja “u mbyll” përballë 30 deputetëve
Në çështjen e ankimimit të 30 deputetëve për masat e vendosura ndaj Sali Berishës nga SPAK dhe GJKKO, Gjykata Kushtetuese refuzoi të marrë në shqyrtim padinë.
Ky akt u lexua si:
– shkelje e nenit të Kushtetutës që garanton të drejtën e deputetëve për ankim;
– vendim me standard të dyfishtë në raport me raste të tjera politike;
– mbrojtje indirekte e qëndrimeve të qeverisë ndaj liderit të opozitës.
E gjithë kjo e thelloi krizën e besimit ndaj institucionit dhe krijoi një precedent të rrezikshëm: në varësi të subjektit, Kushtetuesja hapet ose mbyllet kur do Edi Rama.
3. Dhe sot: rasti Balluku që e përmbys lojën — Rama nuk shpërfill, por SULMON GJYKATAT
Ndryshe nga rastet e kaluara, ku Rama dhe parlamenti thjesht injoruan vendimet e Kushtetueses, në rastin e Belinda Ballukut kryeministri po bën një lëvizje shumë më aggressive ndaj saj duke i bërë thuajse presion të përditshëm publik për të shpëtuar nurmin dy të ekzekutivit ose siç njihet ndryshe Belinda Balluku, ‘kutia e zezë’ e Edi Ramës:
Ai po e çon në Kushtetuese vendimin e GJKKO-së dhe SPAK-ut, pra po kërkon të:
– ndalojë efektet e drejtësisë,
– marrë mbrojtje kushtetuese për një zyrtare të tij,
– vërë ekzekutivin mbi procesin penal.
Ky është modeli i ri: jo thjesht moszbatim, por kundërsulm institucional.
Dhe pikërisht këtu del në pah kontrasti dramatik:
– Kur bëhej fjalë për Xhaçkën, Rama nuk e dërgoi çështjen në Kushtetuese — madje e bllokoi.
– Kur bëhet fjalë për Ballukun, Rama vrapon drejt Kushtetueses duke kërkuar mbrojtje.
– Kjo tregon qartë se mazhoranca përdor të njëjtin institucion me dy standarde të kundërta:
– e shpërfill kur cenon interesat e saj,
– e mban si armë kur i shërben mbrojtjes së saj politike.
4. Pse ky është momenti më i rrezikshëm institucional i dekadës
Rasti Balluku nuk është thjesht një betejë e një zyrtareje me drejtësinë.
Është shumë më tepër:
1. Një përpjekje për të krijuar precedent që ministrat e qeverisë nuk mund të hetohen si qytetarë të zakonshëm.
2. Një goditje e drejtpërdrejtë ndaj reformës në drejtësi, duke e asgjësuar ndarjen e pushteteve.
3. Një përpjekje e hapur e ekzekutivit për të shfrytëzuar Kushtetuesen si kështjellë politike.
4. Një pikë kthese: nga shpërfillja e GJK-së tek përdorimi i saj si “mburojë” kundër drejtësisë.
Kjo dëmton rëndë balancën e pushteteve dhe e kthen Kushtetuesen në një arenë politike — jo juridike.
5. Pra, Shqipëria përballet me dy realitete
Realiteti i parë:
Kushtetuesja shpërfillet kur vendimet e saj prekin qeverinë Rama.
Realiteti i dytë:
Kushtetuesja kërkohet me urgjencë kur qeveria Rama ka nevojë të mbrohet nga drejtësia.
Ky është përdorimi më cinik i standardit të dyfishtë:
“Për ne – po. Për të tjerët – jo.”
Nëse rasti Balluku pranohet nga Gjykata Kushtetuese, Shqipëria futet në fazën më të errët të reformës në drejtësi: një sistem ku SPAK dhe GJKKO hetojnë vetëm të pafuqishmit, ndërsa qeveria mbron veten përmes gjykatës që duhet të garantonte Kushtetutën.
Nëse refuzohet, Kushtetuesja mund të bëjë hapin e parë për të rikthyer besimin — por duke e thyer traditën e presionit politik.
Kujtojmë se pas disa shtyrjeve të vazhdueshme, Gjykata Kushtetuese ka vendosur që më datë 12 dhjetor të shqytojë nëse do ta kalojë çështjen Balluku sipas asaj që kërkon Rama, apo do ta rrëzojë siç ka bërë në të shkuarën./Syri
