Ballina Kuriozitete Toka është e rrumbullakët, por edhe e shtypur dhe në ndryshim të...

Toka është e rrumbullakët, por edhe e shtypur dhe në ndryshim të vazhdueshëm

18
0

Pyetja për formën e Tokës i ka shqetësuar studiuesit  ndër shekuj. Sot dihet se Toka është e rrumbullakët, por nuk është një sferë perfekte. Falë vëzhgimeve shkencore dheteknologjisë moderne, forma e saj përshkruhet më saktë si një sferoid i shtypur.

Një nga provat më të forta që Toka është e rrumbullakët vjen nga satelitët, të cilët matin madhësinë dhe lakimin e saj me saktësi shumë të lartë. Edhe nga toka ka shenja të dukshme: anijet zhduken gradualisht pas horizontit ndërsa largohen, dhe gjatë eklipseve hënore shihet hija e lakuar e Tokës mbi Hënë. Po ashtu, fakti që në vende të ndryshme të botës është njëkohësisht mëngjes, drekë apo natë, shpjegohet vetëm me një Tokë të rrumbullakët.

Megjithatë, Toka nuk është një sferë e përsosur. Ajo rrotullohet me shpejtësi të madhe rreth boshtit të saj, veçanërisht në ekuator. Ky rrotullim krijon një fryrje të lehtë në pjesën e mesme dhe e shtyp Tokën në pole. Si rrjedhojë, forma e saj quhet “sferoid i shtypur”, pra një sferë pak e rrafshuar në skaje.

Kjo fryrje është rreth 21 kilometra më larg nga qendra e Tokës në ekuator sesa në pole. Edhe pse duket një ndryshim shumë i vogël, ai ka pasoja reale: për shembull, disa vullkane në Ekuador janë më afër hapësirës sesa maja e Everestit, edhe pse Everesti është më i lartë mbi nivelin e detit.

Edhe graviteti në Tokë nuk është i njëjtë kudo. Brenda planetit ka ndryshime të dendësisë së masës, për shkak të lëvizjeve të mantelit të nxehtë. Këto ndryshime krijojnë një formë teorike të Tokës që quhet “gjeoid”, që përfaqëson sipërfaqen që do të kishin oqeanet nëse do të ishin plotësisht të qeta. Një shembull i njohur është “Gjeoidi i Ulët i Oqeanit Indian”, ku niveli i detit është shumë më i ulët se normalja.

Forma e Tokës nuk është e pandryshueshme. Shkrirja e akullnajave po zhvendos masën e ujit drejt ekuatorit, duke ngadalësuar pak rrotullimin e Tokës. Kjo po e bën planetin gradualisht më pak të shtypur. Pra, Toka është një planet dinamik, forma e të cilit ndryshon vazhdimisht dhe matet sot edhe nga hapësira.