Nga Ilir Yzeiri
Sa herë që vjen qershori, për shkaqe që tani dihen, edhe në hapësirën shqiptare futet emocioni i provimeve të të rinjve italianë që ata e quajnë « esame di maturitta ». Në Francë quhet « bacalaureat » e në vende të tjera, po ashtu, i jepet një vëmendje e posaçme përfundmit të ciklit të mesëm të studimeve. Italianët e kanë mediatizuar dhe nacionalizuar aq shumë këtë ngjarje në jetën e të rinjve të tyre sa i kanë kushtuar edhe filma, madje një këngëtar i shquar roman, Antonello Venditi ka bërë edhe një këngë pikërisht me emocionet e natës para provimeve.
Edhe këtë vit ishte e njëjta gjë. Merrnin pjesë mbi 500 mijë të rinj italianë dhe ky ishte lajmi i parë në të gjitha mediat italiane. Por kjo është ana spektakolare dhe tipari i një sistemi të ngulitur me kohë. Trishtimi vjen kur ti kthen sytë nga ne dhe aty do të vëresh që, megjithëse u bënë mbi 30 vjet tranzicion, arsimi ynë është pa identitet dhe në kaos. Le të marrim vetëm këtë anë-provimin e maturës, të formimit apo vërjani emrin si të doni. Ne kemi zgjedhur dy provime që të masim formimin e të rinjve tanë pas mbarimit të arsimit të mesëm- letërsinë dhe matematikën.
Dhe ditën e provimit, lajmi i parë në media është se a u vodh a u koplua zgjidhja, a doli teza apo jo. Duke qenë se jemi një shoqëri që është projektuar të vjedhja dhe të hajdutët, media jonë, në çdo veprimtari, sheh banditë dhe hajdutë. Pra nëse ka një marrëdhënie në shoqërinë tonë, sipas llumit të zi që rrjedh në mediat shqiptare, ajo marrëdhënie është mes njërit që grabitet dhe një tjetër që grabit. Nuk ka asnjë përmbajtje tjetër. Askush nuk diskuton se si u katandisëm që, për shkak të skandaleve të herëpashereshme me pyetjet e provimit të letërsisë, tani autorët e këtij testi i kanë rënë shkurt, hartojnë një test që mund ta zgjidhë edhe një fëmijë i klasës së pestë.
Ndërkaq, ata që e kanë ndjekur provimin e maturës në Itali kanë parë se aty provimi më i vështirë, më i bukuri, më emocionali dhe më i ploti është ai i italishtes, jo provim për gramatikën siç vijojmë ne ta mbysim shkollën me infoamcione që merren në ciklin e parë e të dytë, por për italishten si gjuhë në të cilën është endur poezia, filozofia, sociologjia, kultura, pra për gjuhën si veshje të kulturës. Ndaj, të gjithë hyjnë në provim edhe me fjalorin e italishtes dhe pyetjet e formimit janë përzgjedhur të tilla që të rinjtë të tregojnë se si janë formuar në këta vjet. Edhe sivjet, ashtu si çdo vit, jepen 7 tema për të përzgjedhur ndër to 3 ose katër. Temat janë : e para- analizë teksti. Sivjet ishte një poezi nga Pasolini dhe nga Gatopardo. 2. Testi argumentativ ku ishin përzgjedhur tre fragmente tekstesh – nga Piers Brendon – vitet ’30, ato që shkundën botën, një tjetër nga Riccardo Maccioni për Respektin dhe një tjetër për epokën akullnajore.
Testi nga aktualiteti kishte një mesazh nga gjykatësi i famshëm Borselino dhe një tjetër mbi indinjatën si motor i sotëm i zhvillimit social. Koha pesë orë e plot të tjera. Mjafton kjo për të parë e për t’u bindur se krizën në arsim e kemi zbritur ne, sepse i kemi hequr arsimit palcën e dijes. Të gjitha disiplinat e sociologjisë, të filozofisë apo të kulturës në përgjithësi ne i kemi fshirë. Dhe kemi mbetur në nivelin foshnjor që e përfillim gjuhën shqipe vetëm si një mekanizëm që na mëson të flasim e të merremi vesh, por nuk e zhvillojmë fëmijën tonë edhe me aftësinë që ai të analizojë një tekst, të argumentojë, të reflektojë.
Shkolla jonë është në krizë jo sepse asaj i mungojnë godinat, por sepse asaj i është shkatërruar përmbajtja. E ndodhur nën ndikimin ideologjik, shkolla shqiptare e pastroi përmbajtjen e dikurshme socialiste dhe atë e la bosh e mbi trurin e fëmijëve u bënë e bëhen lloj-lloj eksperimentesh. Derisa kemi arritur në përfundimin qesharak që provimet e maturës janë kthyer si ato provimet e klasës së tetë që bënim dikur për gjuhën dhe matematikën. Mirëpo, problemi nuk është vetëm kaq. E keqja është se këtu nuk dëgjon më askush.
