Miliona vite evolucion kanë përcaktuar mënyrën se si riprodhohen gjitarët, por nëse diçka nuk ndodh në natyrë, kjo nuk do të thotë se është e pamundur. Ajo mund të arrihet ende në një laborator.
Riprodhimi te gjitarët zakonisht kërkon një spermë dhe një oocit (vezë) për të krijuar një zigotë që zhvillohet në mitër derisa të bëhet një organizëm i ri. Embriogjeneza dhe zhvillimi fetal te minjtë dhe njerëzit janë të ngjashëm, ndaj minjtë përdoren shpesh si modele për eksperimente njerëzore. Po ashtu si njerëzit, minjtë – të paktën në mënyrë natyrore – nuk mund të krijojnë një zigotë të zhvillueshme vetëm nga dy vezë apo dy spermatozoide. Këtu hyn në lojë ndërhyrja gjenetike.
Më herët këtë vit, studiuesi Yanchang Wei në Universitetin Shanghai Jiao Tong në Kinë arriti të krijojë embrione minjsh nga dy qeliza sperme, të cilat u implantuan në një vezë pas heqjes së bërthamës së saj. Për t’i dhënë embrionit një shans për mbijetesë, u desh të bëheshin modifikime në shtatë pika të ADN-së së spermës. Embrionet u zhvilluan brenda nënave surrogate, por vetëm dy nga mbi dyqind mbijetuan deri në moshën adulte. Këta dy minj tashmë janë riprodhuar me sukses, duke treguar se është e mundur që të paktën një lloj gjitari me dy baballarë biologjikë të ketë pasardhës të shëndetshëm.“Gjitarët janë krijesa diploide,” tha Wei në një studim të publikuar së fundmi në PNAS. “Çdo qelizë në trupin e tyre përmban dy sete kromozomesh, një nga nëna dhe një nga babai. Embrionet e miut me vetëm gjene të trashëguara nga babai nuk mund të zhvillohen plotësisht, edhe nëse janë diploide (me dy sete kromozomesh).”
Pas asaj që duket si një mrekulli fshihet një metodë e njohur si redaktimi i epigjenomit. Meqenëse epigjenomi përbëhet nga përbërje kimike që i japin udhëzime gjenomit duke e modifikuar atë, ky proces përfshin redaktimin e proteinave, ADN-së dhe ARN-së në vendndodhje specifike në gjenom. Nuk ka ndryshim të vërtetë në gjenom gjatë redaktimit të epigjennomit, vetëm një ndryshim në mënyrën se cilat gjene marrin sinjale kimike për t’u aktivizuar ose çaktivizuar. Disa gjene në spermë dhe vezë aktivizohen automatikisht ose mbahen të fikura. Wei dhe ekipi i tij përdorën proteina të modifikuara CRISPR për të aktivizuar gjenet në qelizat e spermës që normalisht do të ishin të ndezura në një vezë.
Androgjeneza është e rrallë mes kafshëve. Edhe pse ndodh në disa lloje të jovertebrorëve, amfibëve dhe peshqve. Ky fenomen mund të ndodhë kur femrat prodhojnë vezë pa bërthamë, të cilat më pas fekondohen nga meshkujt. Embrionët trashëgojnë vetëm gjenet e babait. Në një lloj tjetër androgjeneze, spermatozoidi dhe veza krijojnë një zigotë, por gjenomi i femrës eliminohet. Meshkujt, në thelb, përdorin vezët për të klonuar veten. Mendohet se (me përjashtim të organizmave hermafroditë si midhjet) androgjeneza nuk ka evoluar më tej, pasi popullata do të dominohej nga gjene mashkullore deri në zhdukje.
Të krijosh minj nga dy nëna është më e lehtë në krahasim. E njohur si partenogjeneza ose “lindje virgjërore,” ky fenomen është vërejtur te zvarranikët, amfibët, insektet, peshqit dhe madje edhe te kondorët kalifornianë. Në vitin 2004, një ekip kërkimor japonez arriti të modifikonte gjenetikisht dhe të lindte miun partenogjenik të parë pjellor, Kaguya.
Nëse androgjeneza apo partenogjeneza e modifikuar gjenetikisht do të ketë sukses te njerëzit mbetet për t’u parë. Rreziku i lartë për momentin e bën këtë të pamundur. Por në të ardhmen, mund të bëhet një mundësi reale dhe gjithashtu të përdoret për të shpëtuar specie në rrezik kritik zhdukjeje, të cilat mund të kenë mbetur vetëm me disa individë të një gjinie të vetme. Asnjëherë mos thuaj “e pamundur.”
