Nga: Edvin Kulluri
Në dhjetor të 1990, një grup studentësh që mendonin se kishte ardhur koha që edhe Shqipëria të hidhte tej me përbuzje diktaturën komuniste, morën guximin të nisnin një protestë që do përfundonte në përballjen e drejtëpërdrejtë më kupolën e rregjimit. Disa prej tyre kishin origjinë të deklasuar, por shumica vinin nga familje burokratësh të qeverisjes së asaj kohe. Biles mund të kishte edhe ndonjë student që kish prindërit anëtar partie. Por megjithë diferencat familjare, i bashkonte një gjë: nevoja urgjente për liri! Liri individuale në kuptimin politik dhe ekonomik të fjalës. Lirinë për të zgjedhur. Mes tyre “bubrronin” edhe disa disidentë artistikë në miniaturë që pjesërisht iu bashkuan grevës së Qytetit Studenti. Ndonjë tjetër si Rama, jo. Por kjo është një cështje tjetër.
Kjo lëvizje e vonuar në raport me pjesën tjetër të ish bllokut komunist, gjithësesi arriti të kthehej në një lëvizje që coi në përmbysjen e diktaturës dhe monopolit totalitarist të Partisë së Punës. Mbi 70% e shqiptarëve votuan Partinë Demokratike në zgjedhjet e 22 marsit 1992, si përfaqësuesja kryesore e revolucionit demokratik.
Por për ironi tradicionalisht shqiptare të fatit, 5 vite më pas, 70% e shqiptarëve votuan kundër “partisë udheheqëse të revolucionit demokratik” në Shqipërinë gjysëm të djegur, pikërisht për të rikthyer lirinë poilitike dhe ekonomike që u shpërdorua kryesisht në 26 dhe 28 maj të 1996 dhe rënies së piramidave që kanë lidhje me iniciativën e lirë, aq sa ka lidhje një falsifikator pasaportash me një konsullatë ambasade!
Dhe në gjithë këtë zallamahi 5 vjecare spikati kryesisht një personazh politik që ishte i rreshtuar në dy “revolucionet demokratike” kundër qeverisë, Azem Hajdari. Sa i përket rolit të tij në vitet 1990-1992 nuk ka nevojë për ritregim. Por për fatin e keq të tijin dhe Shqipwrisë, Azem Hajdari ishte kundërshtari më I fortë I qeverisë brenda mazhorancës edhe gjatë viteve 1992-1997. Dhe këtë trajektore të detyruar nga rrethanat, Azemi e përcaktoi prej rebelizmit dhe vokacionit tëë tij për liri. Asnjë personazh nuk është I rastwsishwm, aq më pak Azem Hajdari. Por nuk ishte e rastwsishme as balta që është hedhur mbi të duke gjetur lloj-lloj arsyesh nga më banalet deri tek ato politike. Te dy partitw e mëdha e sulmuan sa ishte gjallë, ndërsa pjesa me radikale ish komuniste e PS vazhdon ta sulmojw edhe pas vdekjes në komentet e portaleve apo rrjete sociale, sa herë u vjen rasti. Si cdo njeri edhe ai kishte dobesitë e veta, por një gje mbetet: mbetet njeriu që u përplas me këdo për liri!
Sot nuk është as përvjetori I tij ilindjes por as i vdekjes fatkeqe. Por sot më shumë se kurrë përpjekja e tij për liri është përdhosur më shumë se kurdoherë! Si nga PD që është shndërruar në një bunker personal të kryetarit që nga viti 2017, ashtu dhe PS e Ramws që i ka dedikuar vërtetë buste post-moderne, por që po sillet si një qeveri e një despoti butaforik.
Të dyja partitë e mëdha që zotërojnë 90% të elektoratit, që prej vitit 2008 kanë nisur një vrull centralizues anti-liri të pashembullt në Evropë. Pasi e kthyen Kryeministrin të parrëzueshwm në parlament me ndryshimet kushtetuese, mbyllën dhe listat e kandidatëve për deputetë duke e kthyer parlamentin në zgjatim të kryetarëve. E më pas, në 2014 i hoqën themelet vetë-qeverisjes lokale, e tashmë po sulmojnë cdo prokuror a gjyqtar që u cënon pushtetin politik e ekonomik abuziv. Prokurorja Gjeli është e fundit, por Duman ziu-t nuk i kanë lënë epitet e mbiemër denigrues pa i vënë. Por kulmi ishte sulmi thuaj fizik ndaj gjyqtarëve të GJKKO ditën që u caktua masa e arrestit për Veliajn. Për pak na nxorrën mallin e ca komsomolasve me uniformë ushtrie në oborrin e Shkollës së Bashkuar në shkurtin e largët të vitit 1990.
Me pak fjalë sot shoqëria drejtohet paradoksalisht nga dy njerëz që urrejnë lirinë në mënyrë të pakthyeshme. Sepse urrejnë pronën private të trashwguar apo të fituar, urrejnë iniciativën e lirë, urrejnë ndarjen e pushteteve dhe urrejnë qeverisjen lokale si niveli I parë demokratik i përfaqwsimit politik. Shkurt urrejnë lirine individuale, të grupeve të interesit dhe komuniteteve. Parlamentin po e po.
E në këtë kontekst Azem Hajdari si symbol I antikonformizmit politik është shndërruar në një kujtim të keqkuptuar dhe të nëpërkëmbur. Ajo që ai ka simbolizuar është transformuar në një gënjeshtër të madhe nga Rama dhe Berisha, por më keq akoma e atyre që thërrasin “Azem ti je gjallë” por që e rivrasin politikisht sa herë që adhurojnë kryetarin por jo lirinë për të cilën u krijua ajo parti nga Azem Hajdari dhe miqtë e tij studentë e pedagogë. E po kaq hipokritë janë dhe ata qindra e mijëra socialistë që mburren se rrëzuan “rregjimin e Berishës” në 1997, e tani votojnë pa pikë ndërgjegjeje politike sozinë e Berishës 28 vite më vonë. I vetmi ndryshim është se në atë kohë mund të rriheshe në qendrën e votimit, ndërsa sot “këshillohesh” si të votosh nga drejtori apo ndonjë gangster i qytetit.
Autokratët, despotët dhe demagogët përvec lirisë urrejnë edhe të vërtetën. Por këtë 11 shtator kanë një mundësi: mos të kujtojnë Azem Hajdarin si symbol I kërkesws për liri, por ta lënë rehat në kujtimet e keqkuptuara të atyre që sic përshkruante pak a shumë Prec Zogaj para disa vitesh, “mesa duket shumica e atyre që u derdhën shesheve për liri në 1990, donin batanije të reja”.
Dhe në fakt, Preci ka thënë një të vërtetë të madhe që Azem Hajdari nuk e pranoi kurrë, por me shumë mundësi e kuptoi herët. Në 1992, në konferencën e jashtëzakonshme të PD ku e përjashtuan vec 5 minuta, por e sulmuan edhe 5 vite të tjera vetëm për një arsye: për liri! Liri që sot e kemi nëpërkëmbur si shoqeri dhe si elita. Kemi dështuar demokratikisht në mënyrë spektakolare duke riprodhuar cikle autokratizmi në 34 vite. Por ketë herë ndyshe nga më parë PS dhe PD janë bashkuar qartazi në këtë kundër-revolucion. Ndaj “Azem, ti nuk je gjallë as për së vdekuri”!
