Studimi u botua në revistën akademike ndërkombëtare Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) të martën, raportoi Agjencia e Lajmeve Xinhua.
Shpesh të quajtur “lajmëtarë” të sistemit diellor, meteoritët ofrojnë njohuri kyçe mbi formimin dhe evolucionin planetar. Megjithatë, shumica e meteoritëve janë ruajtur dobët në Tokë, për shkak të atmosferës dhe aktivitetit gjeologjik të Tokës, veçanërisht kondritëve të rrallë karbonikë të ngjashëm me Ivuna (CI), të cilët përbëjnë më pak se 1 përqind të meteoritëve të gjetur në Tokë. Në të kundërt, hëna, e cila nuk ka as atmosferë dhe as aktivitet gjeologjik, shërben si një “arkiv natyror” që ruan gjurmë të impaktit të meteoritëve, sipas një deklarate të lëshuar nga CAS.
Një ekip kërkimor i udhëhequr nga Xu Yigang, një akademik nga Instituti i Gjeokimisë Guangzhou nën CAS, identifikoi mbetjet e impaktit me origjinë nga kondritët karbonikë CI përmes analizave sistematike petrografike dhe duke shqyrtuar elementët gjurmë dhe përbërjet e izotopeve të oksigjenit të fragmenteve, që përmbajnë olivinë në mostrat hënore dy gramëshe të mbledhura nga misioni Chang’e-6, raportoi Xinhua të martën.
Sipas studiuesve, fragmentet u formuan kur trupi mëmë i kondritëve karbonikë CI goditi sipërfaqen hënore, u shkri pas impaktit dhe më pas u ftohën dhe u kristalizuan me shpejtësi.
Studimi krijoi një metodë sistematike për identifikimin e materialit meteoritik në mostrat jashtëtokësore, thanë studiuesit.
Sipas Xu, studimet e mëparshme hënore janë përqendruar kryesisht në formimin dhe evolucionin e hënës, duke përfshirë moshat e shpërthimit të bazalteve të marinës, përbërjen e mantelit hënor, ndryshimet në fushën magnetike të hënës dhe moshat e impaktit të kratereve sipërfaqësore. Në të kundërt, ky studim përqendrohet në llojet dhe përmasat e materialeve ekzogjene (jo-hënore) në mostrat e tokës hënore, duke e vendosur hënën brenda kontekstit më të gjerë të sistemit Tokë-hënë dhe madje edhe të sistemit diellor, duke zgjeruar kështu shkallën e hulumtimit, tha Xu për Global Times të martën.
Asteroidët mëmë të kondritëve karbonatikë CI ndodhen kryesisht në sistemin diellor të jashtëm dhe janë të pasur me substanca thelbësore për jetën, të tilla si uji dhe lënda organike. Kështu, studiuesit sugjeruan që ky zbulim tregon se materiali nga sistemi diellor i jashtëm mund të migrojë në sistemin diellor të brendshëm, duke përditësuar kuptimin e mekanizmave të migrimit të materialit brenda sistemit diellor të brendshëm.
Ky zbulim ka gjithashtu implikime të rëndësishme për shpjegimin e origjinës së ujit të hënës. Sipas studiuesve, uji i zbuluar më parë në mostrat hënore, i karakterizuar nga izotope pozitive të oksigjenit, mund të ketë origjinën nga ndikimet e meteoritëve të tillë nga sistemi diellor i jashtëm.
Studimi ka arritur dy përparime të mëdha. Teknikisht, ai zhvilloi një metodë të integruar për të identifikuar materialet ekzogjene në tokën hënore. Shkencërisht, ai zbuloi se kondritët karbonikë CI përbëjnë rreth 30 përqind të meteoritit hënor – duke tejkaluar shumë përqindjen e tyre në të dhënat e meteoritëve të Tokës prej më pak se 1 përqind – duke treguar se sistemi Tokë-hënë ka përjetuar më shumë ndikime dhe kontribute materiale nga kondritët karbonikë, tha Xu.
Në vitin 2024, Chang’e-6 solli 1,935.3 gramë mostra të anës së largët hënore në Tokë. Këto mostra u mblodhën nga Pellgu i Polit të Jugut-Aitken, pellgu më i madh, më i thellë dhe më i vjetër në hënë, raportoi Xinhua.
Pasi ekipi i Xu mori mostrat hënore Chang’e-6 më 24 gusht 2024, ata kaluan gati pesë muaj duke kryer analiza gjithëpërfshirëse dhe e dorëzuan dokumentin më 22 janar 2025.
