Më 11 gusht 1939, një procesverbal i Komandës së Grupit të Karabinjerëve Mbretërorë në Tiranë regjistronte një akt të dhunshëm ndaj kulturës shqiptare: 2,325 libra mbi jetën dhe veprat e Zogut në gjuhën shqipe, dhe 820 kopje të tyre të përkthyera në anglisht, të depozituara në banesën e Kristo Dakos, u sekuestruan dhe u dogjën plotësisht.
Dokumenti zyrtar theksonte se kjo u krye nën urdhrin e Prefekturës së Tiranës dhe nën prezencën e autoriteteve fashiste, duke shkatërruar jo vetëm libra, por një pjesë të trashëgimisë kulturore shqiptare.
Njësoj si nazistët në Evropë, fashistët në Shqipëri nuk i kursyen librat dhe përkthimet që promovonin identitetin dhe pavarësinë kombëtare. Por pavarësisht kësaj, emri dhe veprat e Kristo Dakos nuk u zhdukën.
Kristo Dako (1876–1941) ishte një nga figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare. Publicist, arsimtar dhe veprimtar i komunitetit shqiptar në diasporë, ai ishte themelues dhe drejtues i disa shoqërive patriotike në Shtetet e Bashkuara, duke përdorur gazetat dhe institucionet kulturore për të promovuar çështjen shqiptare dhe për të mbështetur njohjen ndërkombëtare të Shqipërisë. Aktiv në publicistikën politike, shkroi artikuj, libra dhe analiza mbi identitetin kombëtar dhe të ardhmen e vendit, duke lënë gjurmë të thella në kulturën dhe historinë shqiptare.
Aktet e dhunshme ndaj librave të tij nuk arritën të shuajnë mesazhin e tij. Përkundrazi, trashëgimia e Kristo Dakos mbetet simbol i përkushtimit ndaj arsimit, kulturës dhe lirisë së kombit shqiptar – një kujtesë e fuqishme se librat, edhe kur digjen, nuk mund të shkatërrojnë dijen dhe frymën e një kombi.
Procesverbali
Komanda e Grupit Karabinjeris Mbretnore Rirane.
Kompania e Karabinjeris Ibretnore.
Skuadra e veshun me rroba civile.
Shkurtim: Shkatrim (djegje me ziarm)te disa librave.
Vjeti njimij e nanteqint e nant, me 11 Gust, dita e Prente dhe ora nan e dhjet.
Neve te nenshkruarit Toger i karabinjeris Mbretnore Jaho Stavrotue kend 1 asistuem prej Marshallave te karabinjeris Ibretnore Buonfrati Pietro e Kelmendi Selim riferojm autoriteteve kompetente persa vi jon:
Ne baze te urdhnit Prefektures Tiranes No 103, Res.d.11/7/1939
sot me daten e syper tregume shkuam ne banesen e Kristo Dakos, ku gjetem te depozitueme ne nje lokal te veçante 2325 cope libra që shkruajn mbi jeten dhe veprat e Zogut ne gjuhen shaip si dhe 820 cope libra pote ktij lloj te perkthyeme ne gjuhen Inglishte, te cillat mbasi u transportuen ne nje vend te pershtateshme u dogjen qe te gjitha po ne prezencen tone.
Ky proges-verbal u mbajt ne tri kopje, nga te cilat njera i lidhet akteve perkatese, e dyta i dergohet per dijeni Komandes perkatese dhe e treta ju dorzue Zotit Kristo Dakos per t’a pas si délument, e perdor ku
t’Ja lypin nevoja.
Mbasi u shkrue, u kendue dhe nenshkrue prej nesh si ma posht
Mareshall
Buonfrat1 Pletro, d.v.
Mareshall
Jaho Stavro d.v.
Kelmendi Selim,d.v.
