Gjatë një vizite në shkurt të vitit 2023 në Metropolitan Museum of Art në New York, profesoresha e historisë së artit, Hallie Meredith nga Washington State University, vërejti diçka të pazakontë në një koleksion privat kupash romake. Këto objekte luksoze, të gdhendura nga një bllok i vetëm qelqi mes viteve 300–500 në erën tonë, janë dalluar gjithmonë për mjeshtërinë e tyre. Por zbulimi i Meredithit nuk erdhi nga pajisje të specializuara, por nisi thjesht kur ajo e ktheu një nga kupat mbrapsht.
Në pjesën e pasme të enës, ajo pa forma abstrakte në relief, diamantë, gjethe, kryqe, të vendosura pranë një mbishkrimi urues. Studiuesit i kishin parë këto shenja vetëm si dekorime. Por kërkimi i Meredithit sugjeron se ato janë shenja të punishtes, të përdorura për të identifikuar ekipet e mjeshtërve që prodhonin disa nga veprat më të ndërlikuara të qelqit romak.
Ajo e çoi këtë intuitë në një hetim më të gjerë mbi mënyrën se si punonin artizanët romakë. Në dy artikuj të publikuar në Journal of Glass Studies dhe World Archaeology, Meredith gjurmon të njëjtat shenja në enë të tjera të gdhendura, duke provuar se ato formonin një gjuhë vizuale të përbashkët midis artizanëve nga shekulli IV deri në VI.
Duke analizuar gjurmë veglash, mbishkrime dhe fragmente të papërfunduara, ajo tregoi se këto objekte nuk ishin vepër e mjeshtrave të vetmuar, por prodhoheshin nga ekipe të tëra gdhendësish, lustruesish dhe nxënësish. Kupa, e njohur si diatretum, fillonte si një bllok qelqi me mure të trasha dhe gdhendej me shumë kujdes derisa krijoheshin dy shtresa të ndara, të lidhura me ura delikate qelqi, një proces që kërkonte javë apo muaj pune të koordinuar.
Meredith argumenton se shenjat nuk ishin firma personale, por simbole të punishtes, ekuivalenti i një marke të lashtë.
Ajo e zgjeron këtë botë të artizanëve romakë në monografinë e saj të ardhshme The Roman Craftworkers of Late Antiquity, që pritet të botohet në 2026 ose 2027. Eksperienca e saj si artizane i jep kërkimit një dimension praktik: në WSU ajo u mëson studentëve të riprodhojnë vepra të lashta me 3D printing, të provojnë proceset e krijimit dhe të analizojnë objekte përmes një aplikacioni që ajo vetë ka krijuar.
Kërkimi i Meredithit synon të rikthejë në qendër artizanët anonimë të antikitetit. Projekti i saj i radhës, në bashkëpunim me studentë të informatikës, krijon një bazë të dhënash për të gjurmuar shkrime jo-standarde në mijëra objekte, prova që mund të zbulojnë artizanë poliglotë që përdornin alfabete të përziera për tregje të ndryshme.
Zbulimet e saj nxisin studiuesit të shohin objektet e lashta me sy të ri: përtej mjeshtërisë teknike, ato reflektojnë duart, aftësinë dhe imagjinatën e njerëzve që i krijuan.
