Hulumtimet e fundit të botuara në revistën Nature kanë transformuar kuptimin tonë mbi evolucionin e kafshëve duke zbuluar se ktenoforët, të njohur edhe si pelte krehërash, përfaqësojnë degën më të hershme të pemës shtazore të jetës, duke i paraprirë sfungjerëve. Ky zbulim sfidon supozimet e mbajtura prej kohësh rreth origjinës së jetës komplekse në Tokë dhe hedh dritë të re mbi mënyrën se si tiparet themelore të kafshëve mund të kenë evoluar në mënyrë të pavarur në linja të ndryshme.
Për dekada të tëra, shkencëtarët kanë debatuar nëse sfungjerët apo ktenoforët erdhën të parët në vijën kohore evolucionare. Sfungjerët, ushqehen thjesht me filtra, pa nerva dhe muskuj, tradicionalisht konsideroheshin kafshët më primitive. Në të kundërt, ktenoforët posedojnë qeliza nervore, inde të ngjashme me muskujt dhe një mënyrë unike lëvizjeje të drejtuar nga rreshta qerpikësh, duke i shënuar ato si çuditërisht komplekse për një prejardhje kaq të lashtë. Ky studim i ri përmbys supozimet e mëparshme duke treguar se ktenoforët u degëzuan para sfungjerëve, duke riformësuar pemën themelore familjare të kafshëve.
Ekipi i kërkimit përdori gjenomikën krahasuese, duke analizuar strukturat kromozomale të specieve të ndryshme moderne për të rindërtuar rregullimet e gjeneve të paraardhësve të lashtë. Schultz, një studiues postdoktoral në Universitetin e Vjenës, theksoi rëndësinë e këtyre gjetjeve: “Gjurmët e kësaj ngjarjeje të lashtë evolucionare janë ende të pranishme në gjenomet e kafshëve qindra miliona vjet më vonë.” Kjo provë molekulare ofron një dritare të re në të kaluarën e largët ku të dhënat fosile heshtin për shkak të natyrës me trup të butë të këtyre krijesave të hershme.
Një përparim i rëndësishëm erdhi me sekuencimin e gjenomit të ktenoforit Hormiphora californensis. Duke krahasuar sinteninë e tij kromozomale – rendin e ruajtur të gjeneve – me atë të sfungjerëve dhe kafshëve të tjera, studiuesit identifikuan modele të qarta evolucionare të degëzimit. Këto modele zbulojnë se ktenoforët divergjuan përpara rirregullimeve kromozomale që lidhin sfungjerët me bilaterët dhe knidarët.
Ky depërtim sqaron një mister të hershëm në biologjinë evolucionare. Rokhsar, një nga studiueset kryesore, përshkroi kompleksitetin e studimeve të mëparshme: “Rezultatet e studimeve të sofistikuara të bazuara në sekuenca u ndanë. Nuk ka pasur ndonjë konvergjencë drejt një përgjigjeje përfundimtare.” Duke u përqendruar në strukturat kromozomale dhe jo vetëm në sekuencat e gjeneve, ky studim ofron një kornizë më të fuqishme për të kuptuar evolucionin e hershëm të kafshëve.
Gjetjet kanë implikime të thella për mënyrën se si e shohim shfaqjen e tipareve kryesore të kafshëve, siç janë sistemet nervore, muskujt dhe shumëqelizoriteti. Nëse ktenoforët ishin kafshët e para që divergjuan, kjo sugjeron që këto tipare komplekse mund të kenë evoluar në mënyrë të pavarur në linja të ndryshme dhe jo përmes një progresioni të thjeshtë linear nga organizmat e thjeshtë në ata kompleksë.
Schultz theksoi rëndësinë më të gjerë të hulumtimit: “Ky hulumtim na jep kontekst për të kuptuar se çfarë i bën kafshët kafshë. Kjo punë do të na ndihmojë të kuptojmë funksionet themelore që të gjithë ndajmë, si mënyra se si e ndiejnë mjedisin përreth, si hanë dhe si lëvizin.” Njohja e origjinave të shumëfishta për tiparet kritike u lejon shkencëtarëve të përsosin modelet e evolucionit të kafshëve dhe të kuptojnë më mirë diversitetin e inovacioneve biologjike nëpër specie.
Ky studim bën më shumë sesa thjesht rishkruan një degë të pemës evolucionare; ai ofron një përparim metodologjik për të eksploruar ngjarjet e lashta evolucionare. Schultz vuri në dukje: “Ne zhvilluam një mënyrë të re për të hedhur një nga vështrimet më të thella të mundshme në origjinën e jetës shtazore. Ky zbulim do të hedhë themelet që komuniteti shkencor të fillojë të zhvillojë një kuptim më të mirë se si kanë evoluar kafshët.”
Qasja gjenomike e përdorur këtu nxjerr në pah fuqinë e teknologjisë moderne për të zgjidhur misteret e lashta, duke kapërcyer kufizimet e paraqitura nga të dhënat fosile. Ndërsa studiuesit vazhdojnë të deshifrojnë nënshkrimet gjenetike nëpër specie, historia evolucionare e jetës në Tokë do të bëhet më e qartë, duke ofruar njohuri të reja se si rrjeti kompleks i jetës shtazore lindi nga fillime modeste.
