Qindra mijëra banorë të Feniksit u përfshinë së fundmi nga një mur i lartë pluhuri, i njohur si habub, që solli errësirë të plotë, shikueshmëri pothuajse zero dhe stuhi të forta shoqëruese. Mbi 60,000 persona mbetën pa energji elektrike.
Çfarë është habubi?
Habubet janë stuhi të fuqishme pluhuri, të ngritura nga erërat e forta të stuhive gjatë sezonit musonik. Ato mund të jenë disa kilometra të gjata dhe disa mijëra metra të larta, duke udhëtuar qindra kilometra.
Sipas Sean Benedict-it, meteorolog në Shërbimin Kombëtar të Motit në Feniks, jo çdo stuhi pluhuri është habub, ato dallohen nga mënyra si krijohen dhe nga qëndrueshmëria e tyre. Fjala “habub” vjen nga arabishtja hab, që do të thotë “të frysh”.
Gjatë musonit veror, ajri i ngrohtë tërheq lagështi nga Oqeani Paqësor dhe Gjiri i Kalifornisë, duke krijuar stuhi që përfundimisht shemben dhe prodhojnë mikroshpërthime. Këto erëra me shpejtësi deri në 130 km/h ngrenë pluhur nga toka, duke formuar mure kolosale pluhuri. Ky proces përshpejtohet nga një fenomen i quajtur saltacion, ku grimcat e tokës përplasen me njëra-tjetrën dhe shumëfishohen në ajër.
Një nga zonat më të prekura është korridori I-10 mes Feniks dhe Tuson, ku habubet janë të zakonshme.
Ndikimi në klimë dhe mjedis
Ekspertët paralajmërojnë se me ndryshimet klimatike, habubet po bëhen më të shpeshta dhe më intensive. Temperaturat e larta, thatësira dhe erërat ekstreme krijojnë kushte për ngritjen e pluhurit.
Një raport i OKB-së ka identifikuar jugperëndimin e SHBA-ve si një rajon tepër të thatë dhe të rrezikuar. Nga ana tjetër, një studim i vitit 2023 tregoi se pluhuri atmosferik nga shkretëtirat mund të ketë një efekt ftohës të lehtë global, duke zbutur ngrohjen e shkaktuar nga gazrat serrë.
Megjithatë, habubet përkeqësojnë shikueshmërinë dhe kur kombinohen me tymin e zjarreve, efektet janë edhe më të rënda.
Rreziqet për shëndetin
Stuhitë e pluhurit mbartin rrezik serioz për shëndetin. Një prej tyre është Ethet e Luginës, një infeksion kërpudhor që përhapet nga sporet e ngritura në ajër. Rreth 20,000 raste raportohen çdo vit në SHBA.
Në zonat ku ka ish-miniera të braktisura, habubet mund të shpërndajnë metale toksike si plumbi dhe arseniku, duke ndotur tokën, ujin dhe ajrin. Pluhuri shpesh mbetet pezull për ditë të tëra, duke shkaktuar probleme të rënda respiratore dhe kardiovaskulare, sidomos te personat me imunitet të dobët.
Si të mbroheni gjatë një habubi
Ndiqni paralajmërimet e Shërbimit Kombëtar të Motit. Nëse jeni duke ngarë, ndaloni mënjanë dhe fikni dritat, për të shmangur përplasjet nga shoferët që ndjekin dritat tuaja. Qëndroni në ambiente të brendshme, përdorni filtra ajri HEPA ose sisteme HVAC me efikasitet të lartë. Përdorni maskë kur duhet të dilni jashtë. Ekspertët theksojnë se shmangia e ekspozimit është veçanërisht e rëndësishme për njerëzit me sëmundje të mushkërive, zemrës ose me imunitet të dobët.
