Liqenet e vogla akullnajore që formohen me shpejtësi nëpër Himalaje paraqesin rreziqe të papritura përmbytjesh për miliona njerëz që jetojnë në rrjedhën e poshtme të lumit, sipas raportimit në “Dialogue Earth”.
Çfarë po ndodh?
Shkencëtarët kanë zbuluar se liqenet e vogla akullnajore në Himalaje krijojnë përmbytje katastrofike, shpesh pa paralajmërim. Këto liqene të vogla formohen shpejt dhe mbeten të padukshme për monitorimin satelitor derisa të ndodhë një katastrofë.
Në korrik të vitit 2025, ujërat e përmbytjeve nga një liqen i sapoformuar rrëzuan një urë të madhe që lidhte Nepalin dhe Kinën, duke vrarë të paktën nëntë persona në fshatin Rasuëagadhi. Liqeni që shkaktoi shkatërrimin nuk ishte i dukshëm para marsit të vitit 2025, sipas të dhënave satelitore.
“Liqenet akullnajore të vogla dhe jetëshkurtra po bëhen më të rrezikshme nga sa perceptohej më parë”, tha Finu Shrestha, një analist i teledeteksionit në Qendrën Ndërkombëtare për Zhvillimin e Integruar të Maleve.
Pse janë shqetësuese më shumë liqene akullnajore?
Rritja e temperaturave përshpejton shkrirjen e akullnajave në të gjithë rajonin Hindu Kush të Himalajeve, duke krijuar këto liqene të rrezikshme më shpejt nga sa mund t’i gjurmojnë shkencëtarët. Rajoni tashmë përmban të paktën 47 liqene akullnajore potencialisht të rrezikshme në Nepal, Kinë dhe Indi.
Kur liqenet shpërthejnë, ujërat e përmbytjeve mund të udhëtojnë mbi 60 milje, duke shkatërruar ura, shtëpi dhe infrastrukturë energjetike. Përmbytjet gjithashtu prishin sistemet ushqimore duke dëmtuar tokën bujqësore dhe duke ndotur furnizimet me ujë.
Banorët vendas shpesh nuk janë të vetëdijshëm për kushtet që ndryshojnë me shpejtësi në rrjedhën e sipërme. Shumë komunitete nuk kanë qasje në paralajmërime në kohë për formimin dhe zgjerimin e liqenit, duke i lënë familjet të cenueshme ndaj zhvendosjes së papritur dhe shkatërrimit të infrastrukturës.
Çfarë po bëhet në lidhje me këtë kërcënim?
Shkencëtarët theksojnë nevojën për sisteme të përforcuara të paralajmërimit të hershëm dhe bashkëpunim ndërkombëtar për të monitoruar këto liqene që ndryshojnë me shpejtësi. Studiuesit mbështesin hartëzimin e rregullt satelitor, potencialisht të kombinuar me inteligjencën artificiale, për të zbuluar dhe ndjekur liqenet akullnajore në baza vjetore.
Bashkëpunimi rajonal në të gjithë vendet e Himalajeve mund të forcojë ndarjen e të dhënave dhe të mundësojë sistemet e monitorimit në kohë reale. Përpjekjet e përbashkëta ndihmojnë në ndërtimin e kapaciteteve lokale për teledeteksionin dhe monitorimin në terren për të kapërcyer boshllëqet midis monitorimit shkencor dhe komunikimit të rrezikut në nivel komuniteti.
Komunitetet mund të kërkojnë programe më të mira të përgatitjes për emergjenca dhe të avokojnë që qeveritë lokale të investojnë në infrastrukturë rezistente ndaj përmbytjeve.
