Një rover i vetmuar që punon mes rërës së Marsit tani ka dhënë përgjigjen për një pyetje të lashtë-nëse rrufeja shkrep në planetin e kuq dhe askush nuk e dëgjon, a bën tingull?
Në regjistrimet e marra nga roveri Perseverance i NASA-s, shkencëtarët kanë identifikuar, për herë të parë, shkarkime elektrike të kapura gjatë stuhive të egra të pluhurit dhe vorbullave rrotulluese të pluhurit në Mars, jo një herë, por 55 herë gjatë dy viteve marsiane të vëzhgimit.
E rëndësishme, moti me pluhur në të cilin këto ngjarje u shfaqën tregon kushtet specifike të nevojshme për të gjeneruar elektricitet në atmosferën e hollë dhe të thatë të Marsit, të dyshuara prej kohësh, por kurrë të demonstruara drejtpërdrejt deri më tani, raporton sciencealert.
Mendohet se rrufeja ndodh kur kushtet e turbullta në një atmosferë lëvizin grimcat, duke i fërkuar ato mes vete për të gjeneruar ngarkesë. Në fund, ngarkesa bëhet kaq e madhe sa duhet të shkarkohet diku, duke prodhuar një shkarkesë elektrike.
Rrufeja është e përhapur gjerësisht këtu në Tokë, duke krijuar disa nga fenomenet më të bukura dhe të jashtëzakonshme të motit në planet.
Ajo lidhet më së shumti me re të avullit të ujit, por lagështia nuk është e nevojshme. Shkarkesat elektrike shpërthejnë edhe në sasi të mëdha hiri të hedhura nga vullkanet, për shembull.
Edhe stuhitë e rërës, ku grimcat e thata të silikatit janë izolatorë dhe jo përçues, mund të grumbullojnë mjaftueshëm ngarkesë për të shkaktuar shkarkesa elektrike.
Shkencëtarët kishin propozuar se mekanizma të ngjashëm mund të vepronin edhe në Mars, megjithëse atmosfera e tij kryesisht me dioksid karboni është shumë më e hollë dhe më e thatë se ajo e Tokës.
Pas gjithë kësaj, rrufeja është regjistruar në Jupiter dhe Saturn, dhe është zbuluar tentativisht në Neptun dhe Uran, të gjitha këto që gjithashtu ndryshojnë ndjeshëm nga Toka (rrufeja në Venus mbetet një pyetje e hapur).
Modelet sugjerojnë se nëse ndodhin shkarkesa elektrike në Mars, ato ndoshta ndodhen afër sipërfaqes, ku presioni atmosferik është më i lartë.
Fatmirësisht, ne kemi Roverë aktivë në sipërfaqen e Marsit, dhe njëri prej tyre, Perseverance, ka një instrument të aftë për të zbuluar shenja të rrufesë.
Nën udhëheqjen e shkencëtarit planetar Baptiste Chide nga Universiteti i Tuluzës në Francë, një ekip shkencëtarësh analizoi të dhënat e mbledhura nga mikrofoni SuperCam i Perseverance, një pajisje e aftë të regjistrojë të dhëna tingulli dhe ndërhyrje elektromagnetike.
Ata analizuan 28 orë regjistrime nga mikrofoni, duke kërkuar shenja të shkarkesave elektrike mes pluhurit që rrotullohej në planet.
Ata gjetën 55 ngjarje, prej të cilave 7 kapën plotësisht një shenjë karakteristike të shkarkesës elektrike. Fillimisht, pajisja regjistron një ‘blip’ të papritur elektronik të shkaktuar nga ndërhyrja elektromagnetike ndërsa shkarkesa elektrike lidhet me kabllimin e mikrofonit. Ky blip ndiqet nga një relaksim, ose ‘ringdown’, që zgjat rreth 8 milisekonda.
Shtatë ngjarjet që Perseverance i kapën plotësisht përfunduan me shenjën akustike të një shpërthimi të vogël zëri (sonic boom) të krijuar nga shkarkesa elektrike që ngroh dhe zgjeron ajrin rreth saj – një buqitje shumë e vogël rrufeje.
Për tu siguruar që regjistrimet vijnë me të vërtetë nga shkarkesa elektrike miniaturë, studiuesit përdorën një kopje të SuperCam këtu në Tokë. Ata regjistruan shkarkesa elektrike, duke riprodhuar profilin e regjistrimeve të Marsit. Interesante është se një përqendrim i lartë pluhuri në atmosferë nuk ishte i mjaftueshëm vetvetiu për të prodhuar elektricitet.
Shumica dërrmuese e ngjarjeve – 54 nga 55 – ndodhën gjatë 30 përqindëshit të sipërm të erërave më të forta që Perseverance regjistroi në Mars gjatë periudhës së studimit, me shumicën e lidhura me frontet e stuhiave të pluhurit.
Ndërkohë, 16 shkarkesa elektrike u regjistruan gjatë dy takimeve të Perseverance me pluhurin.
Bazuar në gjashtë nga shtatë buqitjet e regjistruara të rrufesë, shumica e shkarkesave ishin shumë të vogla, vetëm 0.1 deri 150 nanojoule. Ngjarja e shtatë akustike ishte më e madhe, duke arritur 40 milli xhulë – në përputhje me një shkarkesë nga Roveri në tokë, e lidhur ndoshta me grumbullimin e ngarkesës nga grimcat që fërkoheshin me vetë Perseverance.
Për krahasim, një rrufe mes re dhe tokë në Tokë shkarkon rreth një miliard xhula. Pra, rrufeja, ashtu si shfaqet në Mars, është krejt ndryshe nga rrufeja në Tokë – por ekziston, dhe kjo ka disa implikime interesante.
Një nga më të dukshmet është se kjo mund të ndihmojë në informimin e dizajnit të teknologjive të ardhshme për eksplorimin e Marsit, për t’i mbrojtur ato nga shkarkesat elektrike që tani e dimë se ndodhin. Ashtu siç kanë bërë për Tokën e hershme, shkencëtarët planetarë tani mund të modelojnë më saktë reaksionet kimike në atmosferën e Marsit që do të ndërmjetësoheshin nga shkarkesa elektrike.
Në një nivel më spekulativ, disa teori aktuale për shfaqjen e jetës në Tokë përmendin rrufenë si një sistem për shpërndarjen e përbërësve të nevojshëm për të shtyrë një koleksion molekulash drejt biologjisë. Nëse rrufeja ekziston në Mars, astrobiologët mund ta përfshijnë këtë në vlerësimet e tyre për probabilitetin e jetës atje.
‘Kjo studim hap një fushë të rëndësishme hetimi për atmosferën e Marsit… dhe nxit zhvillimin e modeleve të reja atmosferike për të llogaritur fenomenet elektrike dhe pasojat e tyre në atmosferën marsiane’, përfundon Chide me kolegët e tij.
