Shkencëtarët zbuluan së fundmi një recetë të lashtë buke në Turqi dhe një furrë buke lokale e ka sjellë me sukses atë në jetë. Buka, që daton rreth 5,000 vjet më parë, u zbulua si një copë bukë e djegur e varrosur nën pragun e një shtëpie në Eskisehir, një qytet në Turqinë qendrore.
Arkeologët e gjetën këtë artefakt të jashtëzakonshëm në shtator 2024 gjatë një gërmimi në Kulluoba Hoyuk, një vendbanim i Epokës së Bronzit që është studiuar për dekada të tëra.
Copa e bukës është buka më e vjetër e pjekur ndonjëherë e gjetur në një gërmim arkeologjik dhe ka ruajtur pjesën më të madhe të formës së saj origjinale. Murat Turkteki, arkeologu që drejton gërmimet, e përshkroi atë si “buka më e vjetër e pjekur që ka dalë në dritë gjatë një gërmimi dhe ajo ka ruajtur kryesisht formën e saj”. Buka është e sheshtë dhe në formë disku, me diametër rreth 5 inç (12.7 centimetra) .
Sipas Gizmodo, analizat shkencore zbuluan se buka ishte bërë nga miell gruri i bluar trashë, një varietet i lashtë gruri dikur i kultivuar gjerësisht, por tani i rrallë. Krahas grurit të zi, përziheshin edhe fara thjerrëzash, duke shtuar teksturë dhe vlerë ushqyese. Buka përmbante gjithashtu një gjethe bime që vepronte si një agjent natyral majazhi, duke bërë që brumi të fryhej gjatë pjekjes. Ky kombinim tregon zgjuarsi të hershme në përdorimin e burimeve të disponueshme për përgatitjen e ushqimit.
Zbulime të tilla ofrojnë të dhëna të rëndësishme rreth dietave të lashta, praktikave bujqësore dhe mënyrës se si njerëzit e hershëm u përshtatën me mjedisin e tyre. Zbulime të tilla ndihmojnë në rishkrimin e historisë së ushqimit, duke treguar se pjekja komplekse ekzistonte shumë kohë përpara se të zhvilloheshin teknikat moderne.
Të frymëzuar nga zbulimi arkeologjik, zyrtarët vendas kontaktuan Halk Ekmek, një furrë buke në Eskisehir, për të parë nëse receta mund të rikrijohej për shijet moderne. Meqenëse farat e lashta të drithërave të emerit nuk janë më të disponueshme në Turqi, bukëpjekësit zëvendësuan grurin Kavilca – një varietet i ngjashëm dhe i rritur në vend. Për të imituar më nga afër recetën origjinale, u shtuan edhe bulgur dhe thjerrëza.
Përpjekjet e furrës së bukës u shpërblyen shpejt. Grupi i parë i “bukës Kulluoba” u shit brenda pak orësh, duke sinjalizuar një oreks të fortë vendas për këtë shije historike. Që atëherë, furra e bukës ka prodhuar rreth 300 bukë në ditë për të përmbushur kërkesën.
Buka ka një çmim të përballueshëm, vetëm 50 lira turke (rreth 1.30 dollarë), falë subvencioneve komunale që synojnë promovimin e trashëgimisë kulturore dhe traditave të qëndrueshme të ushqimit.
Gruri Kavilca, i përdorur si zëvendësim për grurin e lashtë të emerit, është i njohur për rezistencën e tij ndaj thatësirës dhe sëmundjeve. Kjo karakteristikë është veçanërisht e rëndësishme sot, pasi shumë kultura moderne në Turqi, siç janë misri dhe luledielli, kërkojnë sasi të mëdha uji dhe janë të ndjeshme ndaj stresit mjedisor.
Kryetarja e bashkisë së Eskisehirit, Ayse Unluce, theksoi rëndësinë më të gjerë të këtij zbulimi, duke thënë: “ Paraardhësit tanë po na japin një mësim. Ashtu si ata, edhe ne duhet të shkojmë drejt të korrave me më pak etje.” Me ndryshimet klimatike që rrisin frekuencën e thatësirave, miratimi i kulturave si gruri Kavilca mund të zvogëlojë konsumin e ujit dhe të sigurojë sigurinë ushqimore në rajonet e cenueshme.
Që nga 28 marsi, buka është ekspozuar në Muzeun Arkeologjik të Eskisehirit , duke tërhequr vizitorë që duan të dëshmojnë nga afër këtë pjesë të rrallë të historisë.
