Në krahasim me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, zhvillimi i startup-eve në Shqipëri është ende në një fazë të hershme, vë në dukje raporti “The Western Balkans Start-up Ecosystem at a Crossroads” i realizuar nga Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal.
Studimi thekson se Shqipëria ka filluar të krijojë bazat institucionale dhe ligjore për të ndërtuar një ekosistem të qëndrueshëm inovacioni, por performanca e saj mbetet më e ulët krahasuar me fqinjët si Serbia apo Maqedonia e Veriut.
Sipas studimit, Serbia është ekosistemi më i avancuar, me infrastrukturë të konsoliduar, fonde kombëtare dhe një rrjet inovacioni që përfshin më shumë se 20 qendra bashkëpunimi.
Nga ana tjetër, Kosova po fiton terren me investime të konsiderueshme në FinTech dhe AgriTech, ndërsa Maqedonia e Veriut ka avantazhin e përvojës institucionale përmes fondit FITD dhe partneriteteve ndërkombëtare.
Bosnja dhe Mali i Zi mbeten prapa për shkak të mungesës së strategjive të koordinuara dhe mbështetjes financiare të qëndrueshme. Shqipëria, në këtë kontekst, qëndron në mes, pasi ka bërë përpara në reforma ligjore dhe dixhitalizim, por ende prapa në rezultate konkrete të financimeve, densitet të ulët të startup-eve dhe mungesë të historive të suksesshme ndërkombëtare.
Studimi e vlerëson Shqipërinë si një rast me potencial të lartë të pashfrytëzuar, por që ende ka nevojë për rritjen e fondeve, politika më koherente dhe lidhje më të forta me universitetet dhe diasporën për të kaluar nga faza e eksperimentimit në një ekosistem të qëndrueshëm rajonal të inovacionit. Në këtë drejtim, Shqipëria ndodhet në një situatë të ngjashme me Bosnjën dhe Malin e Zi, ndërsa Serbia dhe Kosova kanë arritur të tërheqin investime shumë më të mëdha nga fondet ndërkombëtare.
Ndryshe nga Serbia, që ka ndërtuar një strategji të plotë për inteligjencën artificiale dhe një rrjet parqesh teknologjike, apo Kosova që në 2024 arriti një rekord prej 50 milionë euro financime për startup-e, Shqipëria ka pasur më pak dinamizëm në tregjet ndërkombëtare dhe mungon në listën e qyteteve kryesore inovative të Europës Lindore. Tirana ende nuk renditet në top 1,000 qytetet globale për startup-e, ndryshe nga Beogradi apo Shkupi që janë të përfshira.
Në aspektin arsimor dhe njerëzor, Shqipëria përballet me të njëjtën sfidë si i gjithë rajoni, “ikjen e trurit”. Një pjesë e madhe e të rinjve të talentuar emigrojnë, duke krijuar mungesë të ekspertizës në inovacion, kërkim shkencor dhe menaxhim biznesi.
Indeksi global për ekosistemet e startup-eve, Shqipëria me rënie të madhe në 2025
Indeksi i vitit 2025 për ekosistemet e startup-eve në vendet e Ballkanit Perëndimor e renditi Shqipërinë në vendin e 83-të në rang botëror, por me një rënie të dukshme të aktivitetit prej -19.1%. Kjo do të thotë se ekosistemi vendas i startup-eve është tkurrur ndjeshëm krahasuar me një vit më parë. Për më tepër, Tirana nuk renditet mes 1,000 qyteteve më të mira në botë për zhvillimin e startup-eve, çka tregon për mungesë të theksuar të konkurrueshmërisë rajonale dhe ndërkombëtare.
Ndryshe nga Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina ka njohur një përmirësim të lehtë me një rritje prej 5%, duke u pozicionuar e 91-ta në botë dhe e 23-ta në rajonin e Europës Lindore. Dy qendrat kryesore të këtij vendi, Sarajeva dhe Banja Luka, kanë arritur të futen në renditjen globale të qyteteve, me Sarajeven në vendin e 769-të.
Kosova është renditur e 97-ta në botë dhe e 24-ta në rajonin e Europës Lindore, me një ecuri të qëndrueshme të ekosistemit (më pak se 5% rritje), ndërsa Prishtina nuk ka një renditje të specifikuar mes qyteteve globale.
Mali i Zi nuk përfshihet në 100 vendet e para botërore dhe nuk ka qytete të renditura ndër 1,000 më të mirët, duke reflektuar një mungesë të dukshme zhvillimi në këtë fushë.
Nga ana tjetër, Maqedonia e Veriut renditet e 78-ta në botë dhe e 19-ta në rajon, por me një tendencë rënieje prej më pak se 2%. Megjithatë, kryeqyteti Shkupi mban një pozicion të qëndrueshëm në vendin e 552-të globalisht.
Serbia mbetet liderja e rajonit, duke u renditur e 56-ta në botë, megjithëse ka pësuar një rënie të lehtë prej 1.5%. Beogradi është ndër qytetet më të zhvilluara të rajonit në këtë fushë, në vendin e 197-të, pasuar nga Novi Sadi në vendin e 502-të dhe Nishi në të 908-in.
Ka një hendek të qartë mes Serbisë dhe vendeve të tjera të Ballkanit Perëndimor, teksa Shqipëria dhe Mali i Zi duhet të forcojnë ndjeshëm politikat për inovacion dhe mbështetje ndaj startup-eve në mënyrë që të mos mbeten pas në garën globale./MONITOR
