Evropa po përballet me një krizë të fshehtë, por gjithnjë e më të dukshme: rezervat e saj të ujit po pakësohen në mënyrë dramatike.
Një analizë e re, e kryer nga shkencëtarë të University College London (UCL) në bashkëpunim me Watershed Investigations dhe The Guardian, sjell një tablo të zymtë të situatës hidrike në kontinent, duke përdorur të dhëna satelitore që matin ndryshimet në fushën gravitacionale të Tokës – pra, peshën e ujit në sipërfaqe dhe nën të.
Harta e re e ujit në Evropë: Veriu laget, Jugu thahet
Sipas analizës së të dhënave 2002–2024, veriu dhe veriperëndimi i Evropës – kryesisht Skandinavia, pjesë të Britanisë së Madhe dhe Portugalisë – po marrin gjithnjë e më shumë ujë. Ndërkohë, zona të mëdha të Evropës jugore dhe qendrore, përfshirë Spanjën, Italinë, Francën, Zvicrën, Gjermaninë, Rumaninë dhe madje edhe pjesë të Britanisë së Madhe, po përjetojnë humbje të thella të ujërave të nëntokës dhe rezervave sipërfaqësore.
Ky kontrast i thellë, thonë shkencëtarët, lidhet drejtpërdrejt me përshkallëzimin e krizës klimatike. “Trendet përputhen me të dhënat klimatike. Po shohim efektet e ndryshimeve klimatike në kohë reale”, thotë prof. Mohammad Shamsudduha i UCL.
Kufiri i 1.5°C është kapërcyer de facto: Evropa po përjeton botën e 2°C
Shkencëtarët paralajmërojnë se Evropa po hyn në realitetin e ngrohjes prej 2°C – histori e njohur deri tani vetëm në Globalin Jugor. Kjo rritje sjell reshje më të çrregullta, me stuhi të rrëmbyeshme dhe periudha të gjata thatësirash, duke e bërë të vështirë rigjenerimin natyror të ujërave të nëntokës.
Gjithnjë e më shumë reshje bien në formë rrëkeje, që nxisin përmbytje dhe humbin shpejt nëpërmjet rrjedhjeve sipërfaqësore, duke mos depërtuar në tokë.
Britania: Perëndimi laget, Lindja në alarm
Në Mbretërinë e Bashkuar, modelet e reja janë të qarta: perëndimi po bëhet gjithnjë e më i lagësht, ndërsa lindja po thahet. Në juglindje të Anglisë, ku 70% e ujit të pijshëm vjen nga nëntoka, ndryshimet klimatike po ekspozojnë sistemin ujor ndaj rrezikut të madh.
Agjencia e Mjedisit tashmë ka paralajmëruar: pa reshje të konsiderueshme këtë dimër, thatësira do të zgjasë deri në vitin 2026.
Rezervat e ujit të nëntokës: një thesar në zhdukje
Një nga gjetjet më shqetësuese është fakti se edhe ujërat e nëntokës – të cilat konsiderohen më rezistente ndaj klimës – po ndjekin të njëjtin trend tharjeje. Kjo tregon se kriza nuk është sipërfaqësore, por strukturore dhe afatgjatë.
Në BE, ndërsa përdorimi total i ujit ka rënë, shfrytëzimi i ujit të nëntokës është rritur me 6%, kryesisht për furnizim publik dhe bujqësi. Për shumë vende, kjo do të thotë se prishja e ekuilibrave hidrikë është tashmë në prag të pakthyeshmërisë.
Shqetësimet për sigurinë ushqimore
Shamsudduha paralajmëron se kriza e ujit në Spanjë – një nga furnitorët kryesorë të prodhimeve të freskëta për Evropën, përfshirë Britaninë – mund të godasë drejtpërdrejt zinxhirët e furnizimit.
Thatësira shumëvjeçare dhe rezervuarët e zbrazur në gadishullin Iberik tashmë po ndikojnë prodhimin bujqësor.
Qeveritë reagojnë, por jo me ritmin e duhur
Komisioni Evropian ka prezantuar strategjinë e qëndrueshmërisë së ujit, e cila synon rritjen e efiçencës me të paktën 10% deri në vitin 2030, uljen e humbjeve në rrjet dhe modernizimin e infrastrukturës.
Por ekspertët mendojnë se masat nuk po ecin me ritmin që kërkon kriza.
Prof. Hannah Cloke, hidrologe britanike, e thotë prerë: “Thjesht ndërtimi i rezervuarëve të rinj nuk është zgjidhja. Po ecim shumë ngadalë përballë trendeve të frikshme”.
Ajo kërkon:
ringjallje të sistemeve të riciklimit të ujit, ndarje të ujit të pijshëm nga ai i ricikuluar për përdorime të tjera,
zgjidhje natyrore për përthithjen dhe ruajtjen e ujit, ndryshime në planifikimin urban.
Kriza është globale: tharje dramatike në gjithë planetin
Gjetjet për Evropën pasqyrojnë një model global. Zona të mëdha në Lindjen e Mesme, Azi, Amerikën e Jugut, perëndimin e SHBA-ve dhe Kanada po përjetojnë skenarë të ngjashëm.
Në Iran, Teherani po afrohet me “ditën zero” – momentin kur ujësjellësi nuk do të ketë më ujë për të ofruar. Autoritetet paralajmërojnë se, nëse racionimi dështon, qyteti mund të ketë nevojë të evakuohet.
Shkencëtarët e përfshirë në studim thonë se kjo është një thirrje e qartë për veprim.
“Duhet të pranojmë se ndryshimi klimatik është real dhe po na prek drejtpërdrejt,” thotë Shamsudduha. “Nevojiten ide të reja, madje edhe të pazakonta – si kapja masive e ujërave të shiut – për të përballuar sfidën”.
Evropa nuk është më spektatore e krizës globale të ujit; ajo është bërë skenë e saj. Dhe vendimet e viteve të ardhshme do të përcaktojnë nëse kontinenti do të arrijë të përballojë një të ardhme shumë më të thatë.
