Një skelet dinozauri i ri jashtëzakonisht i ruajtur mirë që daton afërsisht 166 milionë vjet më parë është zbuluar në Ishullin Skye, Skoci. Ky fosil përfaqëson skeletin e parë dhe më të plotë të pjesshëm të dinozaurit nga periudha Jurasiku i Mesëm i gjetur ndonjëherë në Skoci. Zbulimi, i detajuar në një studim të botuar në Transaksionet e Shkencave të Tokës dhe Mjedisit të Shoqërisë Mbretërore të Edinburgut , ofron një pasqyrë të vlefshme mbi një kohë shpesh të anashkaluar në evolucionin e dinozaurëve. Ai mbush boshllëqet kritike në të dhënat fosile, duke ofruar një vështrim të rrallë në biodiversitetin e periudhës Jurasiku kur dinozaurët po diversifikoheshin me shpejtësi.
Dinozauri i sapozbuluar ishte afërsisht sa madhësia e një qeni të madh dhe me shumë gjasa ishte një barngrënës që lëvizte në dy këmbë. Kockat e tij u gjetën të ngulitura në gëlqeror të fortë në një vijë bregdetare shkëmbore të arritshme vetëm gjatë zbaticës, duke e bërë gërmimin të vështirë dhe të rrezikshëm. Dr. Elsa Panciroli, një paleobiologe në Muzeumet Kombëtare të Skocisë, e vendosi zbulimin në kontekstin evolucionar, duke shpjeguar se “dinozaurët nga Triasiku dhe Jurasiku i Hershëm ishin përgjithësisht mishngrënës dhe omnivorë të vegjël, dykëmbësh, por deri në Jurasikun e Vonë ata kishin rrezatuar në një gamë shumë të larmishme speciesh që përfshinin disa nga vertebrorët më të mëdhenj tokësorë që kanë ecur ndonjëherë në Tokë”. Ky ekzemplar, nga Jurasiku i Mesëm, ofron një pamje të rëndësishme të evolucionit të dinozaurëve gjatë një kohe tranzicionesh të mëdha ekologjike kur speciet barngrënëse kishin filluar të shfaqeshin dhe të diversifikoheshin.
Fosilet nga Jurasiku i Mesëm janë jashtëzakonisht të rralla dhe zakonisht fragmentare, shpesh të kufizuara në dhëmbë ose copa të thyera kockash. Zbulimi i këtij skeleti pothuajse të plotë është veçanërisht i rëndësishëm sepse vjen nga Formacioni Kilmaluag, një shtresë gjeologjike që më parë ka prodhuar shumë pak fosile dinozaurësh. Sipas Dr. Panciroli, “Nëse ekzemplari përfaqëson një ornithiskian, siç sugjerohet paraprakisht nga iliumi i pjesshëm dhe prerja histologjike, ai përfaqëson shfaqjen më të re gjeologjikisht të njohur në Skoci, dhe së pari nga Formacioni Kilmaluag.” Kjo sugjeron që dinozaurët ornithiskian – specie që ushqehen me bimë që më vonë do të përhapeshin gjerësisht – ishin tashmë të pranishëm në këtë rajon shumë më herët sesa mendohej më parë. Zbulimi hedh dritë mbi diversitetin dhe shpërndarjen gjeografike të dinozaurëve gjatë Jurasikut të Mesëm.
Nxjerrja e fosilit ishte një proces sfidues që përfshinte shpimin, prerjen e pykave dhe uljen e një blloku të rëndë gëlqeror nga një shkëmb i arritshëm vetëm gjatë zbaticës. Ekipi përdori litarë, pyka dhe madje edhe një varkë me motor për të transportuar fosilin në mënyrë të sigurt, duke iu përmbajtur rregullave të rrepta të ruajtjes për shkak të statusit të mbrojtur të vendit. Analiza e indit kockor zbuloi unaza ciklike rritjeje, të ngjashme me ato të gjetura në pemë, duke treguar se dinozauri ishte të paktën tetë vjeç në kohën e vdekjes. Pavarësisht kësaj moshe, kockat treguan shenja të rritjes së vazhdueshme, por të ngadalësuar, duke sugjeruar se ekzemplari ishte një nën-rritur që po i afrohej pjekurisë. Këto detaje ofrojnë informacione të reja rreth historisë së jetës, ritmeve të rritjes dhe modeleve të zhvillimit të dinozaurëve të Jurasikut të Mesëm, të cilat mbeten ende të pakuptuara.
Nëse konfirmohet se i përket ornitopodëve – një grup dinozaurësh barngrënës që më vonë përfshinin specie të famshme si Iguanodon – ky ekzemplar mund të jetë fosili më i hershëm i njohur i trupit të një dinozauri iguanodontian. Deri më tani, provat për këta dinozaurë gjatë Jurasikut të Mesëm kanë qenë të kufizuara në gjurmë këmbësh pa mbetje skeletore për të mbështetur praninë e tyre. Ky zbulim mund të shtyjë prapa afatin kohor për shfaqjen dhe diversifikimin e këtyre barngrënësve të rëndësishëm, duke rafinuar kuptimin tonë për historinë e tyre evolucionare. Ai shton një pjesë të vlefshme në enigmën se si funksionuan ekosistemet gjatë Jurasikut të Mesëm dhe thekson nevojën për eksplorim të mëtejshëm të depozitave të pasura fosile të Skocisë.
