Amnisti apo pafajësi për Leka Zogun, debati në parlamentin e korrikut të vitit 2000 për kthimin e familjes mbretërore në Shqipëri. Agolli: Bijtë e mbretërve të përrallave janë të mirë dhe fisnikë dhe martohen me vajza të bukura të përbuzura nga njerkat, vajza si Hirushja. Por ky mbreti ynë…”
Si sot 23 vite më parë, pas rreth 60 vitesh u kthye në atdhe familja mbretërore. Deri atëherë nuk lejohej të hynte në Shqipëri, një sanksion i vendosur qysh në kohën e regjimit komunist që do të qëndronte në fuqi në mënyrë paradoksale, edhe gjatë qeverisjes në mandatin e parë të PD-së 1992-1996. Madje në vitet e para të themelimit të PD-së pati një pikë në rezolutën e kësaj partie, ku specifikohej qëndrimi ndaj familjes mbretërore dhe ku ishte vendosur të mos lejohej kthimi në atdhe.
Ngjarjet tragjike të vitit 1997 në Shqipëri do të pasoheshin me zgjedhjet e parakohshme të qershorit të atij viti, kur edhe u zhvillua referendumi për monarkinë. Rezultatet e referendumit u kundërshtuan nga trashëgimtari i familjes mbretërore Leka I, duke u pasuar me një protestë pranë KQZ-së ku mbeti një i vrarë dhe për këtë u fajësua Leka Zogu. Pas kësaj ngjarje, familjes mbretërore iu ndalua qëndrimi në Shqipëri. Në vitin 2000, nën kujdesin e Monika Kryemadhit dhe Ilir Metës, në atë kohë kryeministër, familja mbretërore u kthye në Shqipëri. Ky kthim u pasua me kërkesën në institucionet më të larta për t’i dhënë pafajësinë apo amnistinë Leka Zogut për protestën e dhunshme pranë KQZ-së ku pati viktima. Në një seancë parlamentare në korrik të vitit 2000 u vendos në rend të ditës edhe pika për vendimin që institucionet shqiptare do të kishin në raport me Leka Zogun. Debati zhvillohej nëse duhej amnistuar apo deklaruar i pafajshëm. Tema ka zgjedhur dy fjalime pikante për të sjellë në kujtesë kontekstin në të cilin zhvillohej ky debat për rehabilitimin e Leka Zogut. Dritëro Agolli përfaqëson qëndrimin e majtë, kritik ndaj familjes mbretërore, ndërsa përballë tij është Spartak Ngjela, në atë kohë deputet i Legalitetit, i cili mbron Leka Zogun dhe kërkon pafajësi për të. Guri Durollari flet për rezolutën që mesa duket ka mbërritur pas konsensusit të dy p0alëve për ta lejuar kthimin e trashëgimtarit të familjes mbretërore në Shqipëri dhe për ta shkarkuar nga përgjegjësia penale që lidhej me protestën para KQZ-së.
Më poshtë dy fjalimet e shkruara me qëndrime dhe batuta nga dy personazhe të njohur për qëndrimet e tyre pikante për çështje dhe momente të ndryshme politike.
Guri Durollari: Zoti Kryetar,
Zonja e zotërinj deputetë, kolegë të nderuar,
Dua t’ju kujtoj sot në këtë sallë deklaratën e ndërgjegjshme politike që nënshkruam. Ajo nuk është thjesht një poezi, por më shumë një test publik për maxhorancën parlamentare, e cila duhet t’i nënshtrohet arsyes dhe me rastin e sotëm, kur bëhet fjalë për probleme të mprehta kombëtare. Kur flasim për një rezolutë kundër penalizimit të mbretit Leka i Parë, kemi parasysh të influencojmë te drejtësia shqiptare që të lërë pas gjyqet politike dhe të fshijë tabutë e së kaluarës. Të aprovosh këtë rezolutë, do të thotë, fjalë për fjalë, të pajtohesh me qëndrimin e mbretit Leka i Parë: “Paqe, bashkim, vëllazërim”. Mbreti Leka i Parë jo vetëm nuk ka asnjë arsye të penalizohet, po për të gjithë shqiptarët që u intereson Shqipëria, ai mbetet vetëm faktor stabiliteti, paqeje dhe bashkimi.
Mbreti Leka i Parë nuk hapi me dhunë depot e ushtrisë më 1997, nuk krijoi grupazhe e banda dhe nuk bëri revolucion. Pikërisht për këtë qëllim elektorati e votoi alternativën mbretërore, votë e cila u manipulua, dhe ju e dini fare mirë.
Leka i Parë, mbret i shqiptarëve, mbetet simbol i trashëgimtarit të dinastisë zoriste, që Shqipërisë i dha të vetmin shtet të vërtetë modern. Ne theksojmë nevojën për të ecur përpara Shqipëria, për të ecur nipat dhe stërnipat që do të vijnë pas, duhen lënë pas elementet e luftës së klasave dhe konfliktet politike.
Nuk dua të paragjykoj votimin tuaj për rezolutën; duhet të kemi parasysh se nuk është as çështje personale, as partiake, por një çështje mjaft delikate me përmasa kombëtare. Duke përfunduar, edhe një herë u bëj thirrje kolegëve të shikojnë pa paragjykime rezolutën dhe të bëjnë me preokupim modalitetet e duhura, që shqiptarëve të mos u mohohet atdheu dhe identiteti. Pra, edhe një herë të harrohen mentalitetet e së kaluarës dhe ju falemnderit!
Dritëro Agolli: Unë nuk kam asnjë paragjykim të keq për shqiptarët që janë prej kohësh jashtë atdheut për shkaqe politike dhe ideologjike. Nuk kam për ata as mëri e as urrejtje, siç nuk kam as mall e as dashuri pasi koha që ka rrjedhur i ka ftohur ndjenjat dhe ka bërë të harrohen shumë gjëra, të cilat dikur na ndiznin pasione e ku e di unë. Për mua, por besoj edhe për të tjerët, janë të lirë të vijnë në atdhe jo vetëm i biri i ish-mbretit, por edhe e ëma e tij, nipërit dhe mbesat e saj bashkë me oborrtarët, nëse ata ende kanë oborr dhe ende oborrtojnë. Ata janë të lirë të vijnë edhe nëse janë në ndonjë proces gjyqësor ose janë dënuar, ose janë në këtë proces. Vetëm kërkohet që, kur të vijnë, t’i nënshtrohen procesit gjyqësor ose të kryejnë dënimin sipas ligjeve të demokracisë së sotme. Të njëjtat kërkesa e kushte janë edhe për Lekën, të birin e Ahmet Zogut, që e pamë në verën e vitit 1997, pas zgjedhjeve të qershorit, të marshonte i armatosur në krye të një kompanie të armatosur përmes sheshit “Skënderbej” drejt selisë së Komisionit Qendror të Zgjedhjeve për ta shpërndarë atë me dhunën e armëve dhe për të djegur dokumentacionin e votimeve, i dëshpëruar dhe i zemëruar nga humbja e referendumit për formën e qeverisjes së Shqipërisë: republikë apo mbretëri.
Atje, nën fasadën e pallatit ku punonte Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, Leka Zogu, siç dihet, la një të vrarë dhe pesë të plagosur, la dhe nderin e tij si bir mbreti dhe si pretendues për mbret.
Me këtë veprim, mendoj unë, synuesi i fronit e shkeli pritjen e ndershme që i bëri qeveria e atëhershme dhe personalitetet e larta dhe shumë njerëz në plot krahina dhe qytete gjatë fushatës së referendumit. Atëherë, vërtet na u duk i sjellshëm dhe i urtë si një bir mbreti përrallash, se përrallat me mbret janë shumë të bukura, por papritur mendoi tri ditë e tri net dhe fap dorën në kobure. Dhe ne mblidhemi sot në Kuvend, në agim të fushatës së zgjedhjeve, për ta sjellë këtë bir mbreti të fushatojë në këtë fushatë, për ta sjellë me anën e një kërkese drejtuar Presidentit apo gjykatës e ku e di unë, për ta falur apo për ta amnistuar. Mirë, po si t’ia bëjmë që Kuvendi ynë nuk ka përvojë për këtë lloj faljeje? Për Fatos Nanon, Kryetarin e Partisë Socialiste, që qëndroi katër vjet i burgosur, nuk u kujtua ndonjë grup deputetësh për t’i bërë ndonjë kërkesë Kuvendit që Presidenti i Republikës apo gjykata ta falte, megjithëse këtë e kërkonin shumë personalitete shoqërore e politike dhe shumë organizata ndërkombëtare. Nuk e bëri Kuvendi këtë, edhe duke e ditur se Fatos Nanoja nuk u lëshua me kobure në dorë kundër ndonjë institucioni demokratik, siç u lëshua Leka ynë. Kështu që, për t’i nxjerrë të pafajshme figurat shoqërore a politike, Kuvendi nuk ka përvojën e nevojshme, përvojë kanë gjykata dhe prokuroria, ku të gjithë dalin të pafajshëm, edhe ata që i vënë zjarrin Kryeministrisë.
Unë Leka Zogun e dija të mençëm shumë! Ç’i duhet kërkesa në Kuvend për pafajësi? Le të shkojë në gjykatë dhe që të nesërmen del i pafajshëm si bashkëluftëtarët e tij të grushtit të shtetit të 14 shtatorit 1998. Vërtet, po të shkojë në gjykatë, ai del i pafajshëm, ç’i duhet Kuvendi? Ju e dini që unë nuk i kam dashur kurrë mbretërit, dhe e di se ndokush do të më quajë komunist, por dua të them se komunistët për qëndrimin ndaj mbretërve morën shembull nga borgjezët. Të parët ishin borgjezët që mbretërit i vunë në gijotinë me Revolucionin Francez dhe me demokracinë e tyre. Edhe këta demokratët që kemi ne si pasardhës të borgjezisë, po kështu mendojnë. Megjithatë, çdo rregull ka edhe përjashtim, një lloj mbretërish unë i dua më shumë se ç’i duan borgjezët, dhe këta janë mbretërit e përrallave. Në përralla mbretërit janë të urtë, janë shakatorë, qejflinj dhe pakëz tuhafë, që bëjnë çudira. Këta mbretër rrallë urrejnë, rrallë mbajnë armë, dhe aq më rrallë vrasin. Edhe të bijtë e mbretërve të përrallave janë të mirë dhe fisnikë dhe martohen me vajza të bukura të përbuzura nga njerkat, vajza si Hirushja. Po i biri i mbretit që kemi pasur ne, a u shëmbëllen këtyre bijve? Ne e pamë se si me kobure në dorë u lëshua drejt pallatit jo për të zgjedhur Hirushen, po për të vrarë një hirushe në pallatin e Komisionit të Zgjedhjeve.
Spartak Ngjela: Zoti Kryetar,
Të nderuar kolegë,
Kam mendimin se pikërisht sot nga kjo sallë kuptohet që historia në Shqipëri ende nuk është shkruar ose është shkruar keq. Në rast se do të fillohej si duhej diskutimi i sotëm, duhej parë me vëmendje se çfarë ishte Kongresi i Përmetit, çfarë përfaqësonte në sistem Kongresi i Përmetit, a dështoi ky Kongres i Përmetit dhe, në rast se dështoi, çfarë sistemi kemi ne sot? Asnjë nuk e bëri këtë pyetje, atëherë po i përgjigjem unë:
Kongresi i Përmetit vendosi kolonat e një shteti socialist, e një shteti komunist për një shoqërizim të të gjithë pronës dhe njëkohësisht për largimin e mbretit të atëhershëm, Zogu i Parë, i cili kishte ngritur atë sistem që ne e kemi sot. Pra, Zogu i Parë nuk është luftuar për faktin se ishte mbret, po për faktin se ka pasur një sistem të cilin Kongresi i Përmetit nuk mund ta pranonte, të cilin Kongresi i Parë, i Dytë, i Tretë, i Dhjetë nuk mund ta pranonin, por që e pranojmë ne sot. Në rast se sistemin e pranojmë me gjithë mend, atëherë duhet të rivlerësojmë historinë. Në rast se sistemin nuk e pranojmë, por bëjmë sikur e pranojmë për të mbajtur pushtetin, është fatkeqësi për ata që mendojnë kështu.
Pra, nisur nga ky arsyetim, më lejoni të bëj një pyetje tjetër: një rezolutë është antikushtetuese, një rezolutë prek pushtetin gjyqësor? Në asnjë mënyrë! Rezoluta tregon pavarësinë e një pushteti, por tregon dhe heqjen e vëmendjes të një pushteti tjetër dhe nuk është asfare e vërtetë se kërkohet të falet ose të amnistohet Leka Zogu, absolutisht jo, por kërkohet të rivendosen të drejtat e njeriut. Pse? Sepse ka 50 vjet që janë shkelur të drejtat e kësaj familjeje. Me ç’të drejtë një kongres i paligjshëm kërkon ndalimin e ardhjes së monarkut në Shqipëri? Ku e gjeti ky kongres modalitetin ose cila është formula juridike që mbani ju sot nga ai kongres? Përkundrazi, ju në vitin 1997 keni pranuar referendumin, që do të thotë se nuk e keni pranuar as Asamblenë e vitit 1946 dhe as Kongresin e Përmetit. Pra, vetë i keni pranuar, po pse? Sepse donit të përloteshit, t’i përqalleshit Perëndimit për t’ju pranuar në pushtet. Kjo është e vërteta, dhe në qoftë se doni ta mbroni këtë, duhet ta vazhdoni deri në fund lojën. Në mos sot, ju demaskoheni përpara opinionit botëror dhe atij shqiptar se as e keni pranuar si sistem dhe as nuk i pranoni vlerat e sistemit tjetër, përkundrazi, keni ardhur me dhunë për të marrë një pushtet dhe për t’u bërë qejfin atyre. Kjo është e vërteta. Në rast se nuk e shikoni kështu, atëherë keni gënjyer veten. Në rast se e shikoni kështu, por bëni lojë, vazhdoni, se kjo politikë është, por nuk mund të na i hidhni. Vazhdoni lojën sa t’jua pranojnë, por sot ky është test, ky është një lakmues i vendosur në një gotë. Ngrihuni e thoni, kryetari juaj, natyrisht njeri i ndershëm, tha që ta pastrojmë me gjithë plehrat, por Zogu nuk ishte një plehër, sepse Zogu nuk ishte anëtar i Institutit të Marksizëm-Leninizmit, Zogu në të vërtetë ka themeluar shtetin shqiptar, nuk ka themeluar institute moskovite, nuk ka shkuar në Kremlin, zotërinj, dhe në qoftë se doni ta dini, Perëndimi nuk ka qenë me Enver Hoxhën, por ka qenë me Zogun. Ju bëni si të doni, vendosini kolonat si të keni qejf, e vërteta kjo është. Shpeshherë e vërteta të mërzit, por kjo është e vërteta: ose me Zogun, ose me Enver Hoxhën, ose me sistemin e paraluftës, ose me sistemin e pasluftës.
