Tregim nga Gjon Marku
Dhoma e ftohtë e morgut ishte një zgavër e errët, ku drita e zbehtë e një llambë lëkundej si frymë e brishtë mbi muret e zhveshur. Ajri kishte një peshë të pazakontë, si të ruante kujtimet e trupave që nuk flisnin më.
Para tavolinës metalike, Viktor Hofman qëndronte i ngrirë. Një trup gruaje shtrihej përpara tij – i heshtur, i qetë, i mbyllur në një gjumë që nuk zgjohet kurrë.
Zemra e tij rrihte fort, si një orë e çakorduar në gjoksin e dikujt që ka harruar ritmin e jetës. Në çdo frymë kishte një përzierje të tmerrit dhe kureshtjes, si dy hije që përtypnin njëra-tjetrën në errësirë.
Ai e ndiente veten në kufirin midis dy botëve: ajo e gjallëve, që e përbuzte, dhe ajo e të vdekurve, që e thërriste me një heshtje të thellë.
Çdo hap i tij jehonte në dyshemenë e ftohtë, dhe secili tingull dukej si një pyetje pa përgjigje. Dhoma vetë merrte frymë me të – një frymëmarrje e ngadaltë, e huaj, e mbuluar me ftohtësinë e metaleve dhe erën e formalinës.
Kur sytë e tij u ndalën mbi fytyrën e saj të palëvizshme, diçka brenda tij u thye. Jo nga dëshira, por nga një lloj pranie e errët që e tërhiqte drejt humnerës së vetvetes. Ishte sikur çdo ndjenjë njerëzore po shuhej, dhe në vend të saj po ngrihej një boshllëk, një hije që nuk kishte më emër.
Ai nuk kuptonte më nëse frika që ndiente ishte për trupin e heshtur përpara, apo për veten e tij që nuk arrinte të largohej.
“Pse jam këtu?”, pyeti veten. “Ndoshta më ka sjellë kureshtja, ose ai boshllëk që më ndjek prej muajsh si një hije që nuk ndahet.”
Dhoma është e ftohtë, dhe unë jam më i ftohtë se ajo. Çdo frymë më duket e huaj. Edhe vetja ime më duket e huaj.
E sheh atë trup mbi tavolinë? Nuk ka lëvizje, as frymë, as prani – por diçka e shikon prej aty. Një zbrazëti që ka sy.
Mendja i thotë të largohet, por trupi i tij nuk bindet. Duart i janë bërë të huaja, sikur dikush tjetër po i komandon.
Kjo heshtje është si një det i ngrirë. Çdo mendim që lëviz, copëtohet.
Drita mbi mur dridhet, dhe çdo dridhje i duket si një frymë që del prej asaj që nuk mund të frymojë.
Ajo nuk është më njeri – por unë… a jam?
Ka ditë që nuk ndiej më asgjë. As faj, as dëshirë. Vetëm një boshllëk që më ha ngadalë, si acidi mbi metal.
Njeriu humbet ngadalë, jo me britma, por me heshtje. Dhe tani jam këtu, duke parë fundin e asaj heshtjeje, në trupin e dikujt që s’ka më zë.
Mendoj për momentet kur ndjeja diçka – edhe frikën e doja, sepse më kujtonte që isha gjallë.
Tani, frika është bërë një hije që më ndjek dhe më puth në zverk, me frymën e saj të ftohtë.
Nuk di nëse jam unë që po e shikoj trupin, apo ajo po më vështron mua nga një thellësi që nuk ekziston më, pyet veten.
Sa e çuditshme është kjo ndjesi: të jesh gjallë dhe të ndihesh më i vdekur se ajo që shtrihet përpara teje.
Trupi i saj nuk ka jetë, por të paktën është në paqe. Unë s’kam as atë.
Kam vetëm këtë rrahje të çmendur zemre, që më kujton çdo sekondë se nuk mund të ndalem. Se duhet të shoh, të kuptoj, të prek kufirin e fundit të vetes.
Por çfarë jam unë tani? Një kërmill që tërhiqet në errësirën e vet? Një hije që përkulet mbi kufomat e mendimeve të veta?
Njeriu e humbet fytyrën e tij, ngadalë. Në fillim bëhet indiferent, pastaj kureshtar, pastaj bosh. Dhe në fund, ai sheh veten përballë së vdekurës dhe nuk ndien asgjë. As neveri. As keqardhje. Vetëm një lloj heshtjeje që flet me zë të thellë.
Trupi i vdekur është pasqyra e tij – një pasqyrë që nuk kthen më dritë, por vetëm zbrazëti.
Dhe në atë zbrazëti, Viktor Hofman pa të vërtetën më të errët: se njeriu mund të bjerë jo vetëm në mëkat, por në mungesë të plotë ndjenje – në një gjendje ku jeta dhe vdekja janë njësoj të huaja.
Ajri u bë më i dendur. Drita u drodh.
Në një çast, gjithçka u bë e qetë – por jo qetësi e jetës. Ishte një heshtje që shënon kufirin e fundit të njerëzores.
Dhe aty, në atë kufi, Viktor Hofman kuptoi se kishte parë jo trupin e një gruaje, por fytyrën e vet çnjerëzore, të zbuluar në dritën e ftohtë të një morgu.
Ndoshta ajo nuk është viktimë.
Ndoshta jam unë, murmuri ai.
Ndoshta ky trup nuk është tjetër veçse trupi im, shtrirë nën dritën e ftohtë, dhe unë jam fryma që endet mbi të, e ngujuar në një çast që s’mbaron.
Ndoshta unë jam tashmë i vdekur – por mendja ime nuk e ka kuptuar ende.
Morgu hesht. Drita fiket për pak çaste.
Ai mbetet aty, me duart pezull në ajër, me zemrën që rreh për një arsye që nuk ekziston më.
Dhe e kupton: nuk ka më as jetë, as vdekje.
Ka vetëm një njeri që sheh veten në pasqyrën e çnjerëzimit – dhe nuk e njeh më kush është.
Shënim: Kur ligj bie ndesh me vlerat tradicionale të familjes dhe me parimet biologjike të gjinive. Mund të ndodh si me Viktor Hofman qe kryente mardhenie me te vdekur
