Filloi si një ekspeditë në det pranë bregdetit të Arabisë Saudite, një nga shumë misionet që eksploronin topografinë e zhytur të Gjirit të Akabës, por rreth dy mijë nën sipërfaqen e oqeanit një automjet i drejtuar nga distanca dërgoi diçka mbrapa që askush nuk e priste – xhepa të shndritshëm me ujë të dendur dhe pa oksigjen.
Gjeologët dhe astrobiologët detarë thonë se këto “pellgje me kripë” janë aq armiqësore ndaj jetës saqë menjëherë vrasin shumicën e krijesave detare, por rreth periferisë së pellgjeve, peshqit grabitqarë rrethojnë skajet dhe dyshekë mikrobikë mbulojnë kufijtë midis oqeanit të gjallë dhe zonave të vdekura poshtë.
“Nuk është thjesht anomali e çuditshme. Këto pellgje me ujë të kripur mund të na ndihmojnë të kuptojmë se si jeta u shfaq për herë të parë në Tokë dhe ndoshta si mund të lindë diku tjetër,” tha Sam Purkis, shkencëtari kryesor i misionit dhe kryetar i Departamentit të Gjeoshkencave Detare në Universitetin e Majamit.
Zbulimi, i detajuar në një studim të rishikuar nga kolegët e botuar në Nature Communications, sugjeron që pellgjet mund të jenë një nga analogët më të afërt natyrorë që kemi me oqeanet jashtëtokësore – dhe një kapsulë kohore e mundshme për të kaluarën e lashtë të Tokës, raporton KosovaPress.
Kur studiuesit nxorën mostra nga shtrati i detit, ata gjetën depozita të shtresuara që shtriheshin mbi 1.200 vjet, të paprekura: çdo shtresë tregonte një histori – hi vullkanik, argjilë e imët, rërë e trashë, të gjitha të vulosura në një rend të përsosur gjeologjik.
Çfarë i ruan kaq mirë këto? Janë të njëjtat veti që i bëjnë pellgjet vdekjeprurëse. Uji është katër herë më i kripur se uji i detit dhe pothuajse tërësisht pa oksigjen. Kjo krijon një dhomë natyrore ruajtjeje, ku materiali organik dhe inorganik vendoset dhe qëndron i pandryshuar.
Ekipi kreu sekuencimin gjenetik të ARN-së 16S r në mostrat nga shtresat mikrobike që mbulonin skajet e pellgjeve. Rezultatet zbuluan komunitete ekstremofilësh – baktere dhe arkea të përshtatura për të mbijetuar pa oksigjen, duke lulëzuar në vend të kësaj me burime energjie kimike si metani dhe squfuri.
Këto mikrobe pasqyrojnë ato që gjenden në ekosisteme të tjera anoksike, si shfryrjet hidrotermale në det të thellë ose liqenet nën-Antarktidë. Më e rëndësishmja, ato ngjajnë me atë se si mund të jetë dukur jeta e hershme mikrobike miliarda vjet më parë.
Shkencëtarët janë të interesuar se si këta organizma metabolizojnë kimikatet në mungesë të dritës së diellit. Ky lloj kemosinteze mund të ndodhë potencialisht në kushte të ngjashme përtej Tokës – në oqeanet nën sipërfaqen e akullit nën koren e Evropës ose Enceladus – dy hëna që mendohet se përmbajnë ujë të lëngshëm.
Ndërsa vetë pellgjet janë pothuajse sterile, zonat që i rrethojnë menjëherë janë plot me jetë, me peshq, karkaleca dhe ngjala.
Ndërsa Arabia Saudite ecën përpara me zhvillime masive bregdetare, duke përfshirë projektin e saj të qytetit inteligjent NEOM, studiuesit po bëjnë thirrje për mbrojtje për këtë ekosistem unik të detit të thellë.
